Mavzu №1: Kirish

---

---

2 

Tuzuvchilar
:
U.A. Maxmonov, R.E.Yusupov 
 
 
 
 
Taqrizchilar: 
 
t.f.n., dots. Eshkabilov X.K., 
 
Qashqadaryo SSM Davlat 
korxonasi Metrologiya bo‘limi 
xodimi,
mutaxassis Azizov R.Q. 
 
 
Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish fanidan 
ma’ruzalar matnlari to‘plami: – Qarshi, QarMII, 2010 y. – 116 b. 
Ushbu ma‘ruzalar matnlari to‘plami 5520100 – «Issiqlik 
energetikasi», 5520200 – «Elektr energetika» va 5442200 – «Neft va gaz 
geologiyasi», 5542000 – «Neft va gaz konlarini ishga tushirish va ulardan 
foydalanish» 5541900 – «Neft va gaz quduqlarini burg‘ulash» ta‘lim 
yo‘nalislari talabalari uchun mo‘ljallangan bo‘lib, bakalavrlar tayyorlash 
bo‘yicha fanning namunaviy dasturi asosida yozilgan.
 
 
 
 
Ma‘ruzalar matnlari to‘plami Qarshi Muhandislik – iqtisodiyot 
institutining uslubiy kengashi (Bayon № __, “__”____2011 y.), 
Energetika fakulteti uslubiy komissiyasi (Bayon №__ , “___”____ 2011
y.) hamda «Fizika va mexanika» kafedrasi (Bayon №__, “__”_____2011 
y.) tomonidan muhokama qilinib, o‘quv jarayonida foydalanish va chop 
etishga tavsiya etilgan.
 

---

3 
KIRISH
 
“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish” fani bo‘yicha 
ma’ruza matnlari to‘plamida xalq xo‘jaligining, sanoatning barcha 
tarmoqlarida ishlatiladigan metrologik tushunchalar va ta’riflar, ishlab 
chiqarish jarayonida amalga oshiriladigan zaruriy metrologik faoliyat 
turlari, o‘lchash, o‘lchash usullari va turlari, o‘lchovlar, o‘lchash vositalari, 
o‘lchashdagi xatoliklar, kattaliklar, metrologik xizmat va metrologik 
ta’minot, standartlashtirish hamda uning davlat tizimi, sertifikatlashtirish, 
sifat tizimlari va sifat boshqaruvi kabilar haqidagi zarur ma’lumotlar 
keltirilgan. Ma’ruzlar matnlarini bayon qilishda sxematik ifodalashlardan, 
yangi pedagogik texnologiya usullaridan, jumladan, “klaster” usulidan 
ham foydalanishga harakat qilindi. 
«Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish» fani uzoq 
tarixga ega bo‘lishi bilan bir qatorda, ilmiy – falsafiy nuqtai nazardan 
iqtisodiyotning barcha tarmoqlariga xos bo‘lgan, doimiy ravishda va 
uzluksiz tarzda rivojlanishda bo‘luvchi fanlar turkumiga kiradi.
Hozirgi kunda har bir mutaxassis o‘z faoliyat sohasiga oid turli 
kattaliklarni 
va 
parametrlarni 
o‘lchash usullarini, o‘lchashda 
qo‘llaniladigan o‘lchash vositalarini va asboblarini, ularning metrologik va 
texnikaviy tavsiflarini bilishlari zarur. Bundan tashqari texnika 
yo‘nalishidagi mutaxassislar o‘lchanadigan va baholanadigan kattaliklarni 
nazorat qilish vositalari hamda ularni ishlatish bilan bog‘liq bo‘lgan 
masalalarni ham bilmog‘i zarur. 
Ilmiy – texnika taraqqiyotining asosiy yo‘nalishlaridan biri 
kattaliklarni yanada aniqroq o‘lchaydigan mukammal nazorat – o‘lchash 
asboblarini, qurilmalarini va tizimlarini yaratishdir. 
“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish” fanini 
o‘rganish talabalarda metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish 
bo‘yicha qoidalarni, talablarni, me’yorlarni standartlashtirish va sifatni 
boshqarishdagi davlat bayonnomalarini, me’yoriy hujjatlarni bilishini 
taqozo etadi. Bu esa bugungi kunda, ayniqsa, jahon andozalariga mos 
keluvchi mahsulotlarni ishlab chiqarish va ularning raqobatbardoshligini 
ta’minlashda, eng muhimi respublikamizning iqtisodiy salohiyatini 
oshirishda o‘ta muhim masalalardan biri sanaladi. 

---

4