Мавзу 1: Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси ўқув фан сифатида

Жисмоний таълимот - махсус билимларни, ҳаракат кўникма ва малакаларини ўз ичига 
оладиган жисмоний тарбиянинг бир томони. Жисмоний машқлар - жисмоний тарбия 
вазифаларини ҳал этиш учун восита сифатида танлаб олинган ҳаракатлар, ҳаракат 
фаолияти, шунингдек ҳаракат фаолиятининг мураккаб турлари киради фоалият деб инсон 
ҳаракат аппаратининг фаоллиги асос бўлган ҳар қандай фаолиятига айтилади. 
«
Машқ
»
тушунчаси жисмоний машқларни бир неча марта такрорлаш аҳамиятида ҳам 
қўлланилади. 
Спорт - бу махсус фаолият бўлиб, мусобақалар жараёнида намоён бўладиган, 
жисмоний машқларнинг қайси бир турларида юқори натижаларга эришиши учун 
йўналтирилган махсус фаолият бўлиб ҳисобланади. 
«
Жисмоний маъданият
»
-атамаси умумий 
«
Маданият
»
атамалар каби кўп маънолидир. 
Замонавий адабиётда 
«
маданият
»
деганда инсон 
«
жамият
»
фаолиятининг айрим турлари, 
шунингдек унинг шахс ва жамият учун қимматбахо бўлган натижасига айтилади. 

---

6 
«
Маъданиятнинг
»
умумий тушунчасини аниқлашда 
«
табиат
»
тушунчаси билан 
таққослайдилар. Маълумки, табиат қонунлари бўйича инсонга боғлиқ бўлган ҳамма нарса 
тегишлидир, ҳамда унинг фаолияти натижаси эмас (инсон томонидан яратилган жонли ва 
жонсиз мавжудот). 
Маданиятнинг ривожланиш жараёнида фаолиятнинг асосий тури (шакли, усуллари) 
бўлиб инсоннинг такомиллашувга, ўз хусусий табиатига «ўзгартиришига
»
йўналтирилганлиги киради. Маданиятнинг мана шу компонентларига жисмоний тарбия 
тегишлидир, инсоннинг ҳаётий сифатлари учун зарур, унинг имкониятлари ва 
қобилиятларига таъсир этадики, улар наслдан наслга ўтади ҳамда ҳаёт фаолияти ва тарбия 
шароитлари таъсирида авлодлараро ривожланади. 
Жисмоний маданият бутун ҳаёт давомида табиий ва морфофунцкционал хусусиятлар 
ўзгариш ва шаклланиш ҳолда инсон жисмоний ривожланиш жараёни билан чамбарчас 
боғланган бўлиб, жисмоний сифат ва қобилиятга асосланади. 
Техник тараққиёт жараёнида жисмоний, маданият касалликни олдини олиш, бузилган 
функцияларини тиклаш, инсон организмининг қобилиятини сақлаш ва ошириш каби 
самарали восита бўлади, яъни жисмоний ҳолатини яхшилашдир. 
Шундай қилиб, жисмоний маданият умумий маданиятнинг бир қисми бўлиб, 
инсоннинг жамоа тарихий амалиётида тўпланган моддий ва маънавий бойликлар 
тўпламидир.