Mavzu-1 “ Linvistik va metodik tadqiqot asoslari maxsus kursiga kirish” fanining kursning maqsad va vazifalari

Инкорни – инкорқонуни, - табиат, жамиятваинсонтафаккуритараққиётижараёнинингмоҳиятиниочибберади.

Доимо ривожланишдабўлганнарсалар, ҳодисалар, шунингдек, инсонбилимлари, тушунчалариворисликтамойилигаасосланади. Инкорни–инкорборлиқдагиривожланиш, ҳарқандайянгиликэскинингзаминида, унингижобийхусусиятлариниюқорибосқичдабарқарорлаштириб, ўзидақолиш, салбийжиҳатларини рад этишасосидасодирбўладиганжараёндир. Мана шу жараённингтакомиллашувинитақозоэтаётганнарсаваҳодисаларбиринчиинкорбўлса, уни рад этаётган, юқорилаббораётганнарсаваҳодисалариккинчиинкордир. Тараққиёт, ривожланиш шу тарздаузлуксиздавомэтади. Буқонуниятбўлиб, тараққиётшартиинкорни – инкорқонунидир.

3-масала. Фалсафаўзинингуслубийжиҳатиданвоқеликниақлийтаҳлилқилибўрганишданиборат, бинобаринфалсафанингметодирационалдир. Фалсафадунёқарашсифатидадунёнингбирбутунманзарасиниберади, унингшахстомониданангланишинитақозоқилади.

Дунёнингфалсафийманзарасикўппоғонали, кўпқаватли, кўпулчовлидир. Дуниёнингфалсафийманзарасиҳаммавақтдавомийликбиланбелгиланади. Фалсафийманзараҳаммавақтконкретлаштиришни (ойдинлаштиришни) талабқиладива у донолик, тафаккурсалоҳиятиорқалиидрокқилинади. Буинсонларучун (тадқиқотчиларучун) асосли, фундаменталаҳамиятгаэга.

Фалсафийдунёқарашўзинингназарийасосланганивапухтаишланганибиланажралибтуради. Шу маънода, у бошқафанёкифаолиятсоҳасиучунумумийуслубвазифасинибажаради. Агарназариябилишжараёнинингнатижасибўлса, усул шу билимгаэришишёкиуниамалгаоширишйўлинианглатади. Фалсафийназарияэса, бирвақтнингўзидаусулвазифасиниҳамбажараолади.

Диалектика қонунвакатегориялариилмийизланишнингметодологикасосихисобланади. Диалектик услубасосидахусусий – назарийбилимданумумилмийбилимга, диалектик тафаккурданэсасенкретикбилишдаражасигакўтарилишумуминсониятонгиэволюциясининг бош йўналишигаайланишитамойилибўлади.

Диалектик тамойилларнинг объектив белгиланганлигиуларданбилишвавоқеликниамалийўзлаштиришвоситасисифатидасубъективфойдаланишучунасосбўлибхизматқилади.

Тадқиқотчиларни “ривожланиш”, “қарама-қаршилик”, “сабабият” вах.ктушунчаларнингўзиэмас, балки уларнингасосидатаърифланганрегулятивтамойилларқизиқтиради. Бунда сизлармазкуртамойиллар реал илмийтадқиқотниамалгаоширишгақандайёрдамберишимумкинлигини, тегишли предмет соҳасинимовофиқтарздатушунишваҳақиқатнингтагигаетишга улар қандайкўмаклашишимумкинлигинианиқбилишикерак. Буборада 2- масаладакўрсатибўтган диалектик методнингтамойиллариничуқурбилишингизкерак.

Диалектика тамойилларинотўғриамалгаоширилганҳамдақўлланилгантақдирдауларнингкўпсонлиталабларибажарилмаслиги, бинобарин, хақиқатйўлиданчалғишваянглишишларсодирбўлишимумкин. Объективизм ва субъективизм, бирёқламаликёкипредметнингтасодифанажратиболинганжиҳатларинисубъекивбирлаштириш, унингмоҳиятигазидиштутишёкиунииккинчидаражали, номуҳимжиҳатларгаалмаштириш, жой, вақтвабошқабелгиланганшартларниэътиборгаолмасданпредметга абстракт ёндашиш, унинотанқидийкўрибчиқиш, ўтмишни модернизация ёки архаизация қилиш, предметнингвужудгакелишшатрлариниунингўзибиланайнийлаштириш (аралаштириш), қарама–қаршиликнибартарафэтишниунингжиҳатларинимўътадиллаштиришдебтушунишшуларжумласидандир.

Диалектик метод вақонунлартадқиқотнингэнгумумийқоидаларини, унинг бош стратегиясинибелгилайди. Билиштарихишундандалолатберадики, билишнингюқориқаватларидаадашишбутунтадқиқотдастурини боши берккўчагаолибкирибқўйишимумкин. Масалан, янглишумумийдастлабкишартлар объектив ҳақиқатнингбузулишиниаввалбошданоқбелгилабберади, ўрганилаётганобъектнингмоҳиятиничекланган метафизик қарашгаолибкелади.

Шунингучунҳамфаолиятнингумумийвазифасиниишлабчиқиш, объектив воқеликмавжудлигинингумумийқонунларигамумкинқадартўламувофиқбўлганкатегориалшакллариниривожлантириш диалектик методологиянингмуҳимвазифасидир.