Mavzu-1 “ Linvistik va metodik tadqiqot asoslari maxsus kursiga kirish” fanining kursning maqsad va vazifalari

Иккинчидан, диалектик усултаҳлил, тадқиқот, текширишнингхолисоналигинарсаваҳодисаларнихаракатда, ўзгаришдаҳамдаривожланишдаолибқарайди. Шунгамувофиқ, диалектика дунёнингнарсаваходисаларинивақатўзароалоқадавабир – биринитақозоқилишдаолибқарамасдан, балки харакатда, ўзгаришдаваривожланишдатушунишниталабқилишинингўзибошқатафаккуруслублариданфарққилишникўсатади.

Илғорилмийбилишда диалектик – методология ўзўрнивааҳамиятгаэга. У нормалар, “рецеплар” ваусулларнингқатъий, бирмаънолийиғиндисишаклидаэмас, балки инсонфаолиятинингумумийтамойиллари, қоидалари, шунингдекинсоняхлиттафаккурининг диалектик вамослашувчантизимисифатида реал фаолияткўрсатади.

Диалектик методнингмуҳимтамойиллариқуйидагилар:

1. Объективлик - воқеликниунинг реал қонуниятлариваумумийшаклларидаэътирофэтишгаасосланганфалсафий, диалектик тамойил. Мазкуртамойилнингасосиймазмуниниқуйидагиталабларшаклидаифодаэтишмумкин:

а) унингбутунхажмиваривожланишидахиссий – предмет фаолияти (амалиёт) дан келибчиқиш;

б) билишсубъективахаракатнингфаолролинианглабетишҳамдаруёбгачиқариш;

в) фактларнингйиғиндисиданкелибчиқишванарсалармантиғинитушунчалармантиғидаифодалайолиш;

г) предметнингбарчашаклийўзгаришларинегизисифатидаунингичкибирлиги (субстанцияси) ни аниқлаш;

д) мазкурпредметгамувофиқбўлганметодлартизиминитўғританлашваунионглиравишда, изчиламалгаошириш;

е) предметнитегишлиижтимоий – маданийнуқтаиназардан, маълумдунёқарашлардоирасидакўрибчиқиш;

ж) барчажараёнларваходисаларга конструктив – танқидийёндашишхамдамазкурпредметнингмантиғигақарабиштутиш.

2. Ҳартомонламалик - воқеликнингбарчаходисалариўртасидагиумумийалоқаниифодаэтувчибилишвабошқафаолиятшаклларинингфалсафий, диалектик тамойили. У қуйидагиасосийталабларниўз ичига олади.

а) тадқиқотпредметиниажратишваунингчегараларинибелгилаш;

б) унияхлит, “кўпжиҳатли” кўрибчиқиш;

в) предметнингҳарбиртомонини соф шаклдаўрганиш;

г) кенгвачуқуржараён – билишниунингинтенсивҳамдаэкстенсивтомонларибирлигидаамалгаошириш;

д) предметнингмоҳиятини, бош жиҳатини, унингсубстанционалхоссасиниажратиш.

3.Муайянлик(конкретлик) – нарсаниёкиўзаробоғланганнарсалартизиминиўзинингбарчатомонваалоқалармажмуидаифодаэтувчифалсафий категория.

У қуйидагиасосийталабларниўз ичига олади.

а) айниҳодисаниунингсубстанционалбелгисидан “ажратиш” вауни диалектик тарздақисмларгаажратилганбутунҳодисасифатидааксэттириш;

б) умумийнингхусусийдан, моҳиятнингходисаларда, қонуннингқонунмодификацияларидааксэтишиникузатиш;

в) жой, вақтнингтурли – туман шартлариниҳамдамазкурпредметнингборлиғиниўзгартирувчибошқахолатларнихисобгаолиш;

г) умумийвахусусийнингмахсусмеханизминианиқлаш;

д) мазкурпредметни у қайситизимнингунсурибўлса, ўшатизимтаркибидакўрибчиқиш.

4. Тарихийлик – ўтмиш, ҳозиргизамонвакелажаксингарихолатлар (вақтбосқичлари) нингяхлитузлуксизбирлигишаклидавақтўқибўйлабйўналганвоқеликнингўз –ўзиниривожлантиришиниметодологиктарздаифодаэтувчифалсафийтамойил.

У қуйидагиасосийталабларниўз ичига олади.

а) тадқиқотпредметинингҳозиргихолатиниўрганиш;

б) ўтмишнитиклаш – генезисни, унингвужудгакелишиниҳамдатарихийхаракатинингасосийбосқичлариникўрибчиқиш;

в) келажакнибашоратқилиш, предметнингбунданбуёнривожланишитенденцияларини прогноз қилиш.