Mavzu № sosiologiyaning fan sifatida vujudga kelishi obyekti va predmeti antik dunyo olamining «oltin davri»

Turmush tarzini o’zgartirish. Individ o’ziga nisbatan yuqoriroq sosial qatlam vakillari bilan daromad jihatdan tenglashgan paytda faqatgina katta miqdordagi pul topish va uni sarflashning o’zi yetarli emas. Yangi maqom darajasini o’zlashtirish uchun unga bu darajaga mos keladigan yangi moddiy standart zarur bo’ladi. Kvartira jihozlari, kitob, televizor, avtomobil va boshqalar xarid qilish – yangi, yuqoriroq mavqyega mos kelishi lozim.

Tipik statusli xatti-harakatni rivojlantirish. Vertikal harakatchanlikni ko’zlagan shaxs yuqoriroq ijtimoiy-sinfiy qatlamni hatti-harakatni yetarli darajada o’zlashtirmasa, o’sha sosial qatlamga qabul qilinmaydi. Dosent seknn asta professor darajasiga, yoki ijrochi mutaxassis direktor lavozimiga o’tayotib o’sha sosial muhitga qabul qilinishi uchun o’z xatti-harakatini o’zgartirishi lozim bo’ladi.

Sosial muhitni o’zgartirish. Bu usul harakatchan individ ijtimoiylashayotgan maqomga ega qatlamning vakillari va assosiasiyalari (sosial guruh, sosial doiralar) bilan aloqalarni yo’lga qo’yishga asoslanadi. Agar individ o’zi kirishga intilayotgan qatlamning vakillari bilan to’laligicha o’ralgan va aloqada bo’lsa, bu holat yangi qatlamga a’zo bo’lishning ideal sharti hisoblanadi.

Yuqori mavqyeli qatlam vakili bilan nikohga kirish. Hamma davrda bu kabi nikoh sosial harakatchanlik yo’lida turgan to’siqlarni bartaraf etishning eng yaxshi vositasi bo’lib xizmat qilgan. Shunga o’xshash kishilarga nikohlar kastachilikka asoslangan jamiyatlardagi eng qiyin sosial to’siqlarni yengib o’tishga hamda nufuzli qatlamlarga mansub bo’lishga imkon bergan. Ammo quyi mavqyeli qatlamdan chiqqan individ yangi xatti-harakat namunalari va o’zi uchun sosial muhit turmush tarzini tezda o’zlashtirishga tayyor bo’lgandagina bu kabi nikoh foydali bo’ladi. Agar u yangi madaniy mavqye va standartlarni tezda o’zlashtira olmasa, bu nikoh unga hyech narsa bermaydi, chunki yuqori mavqyeli qatlam vakillari individni “o’zlariniki” deb hisoblashmaydi.

Individuallik harakatchanlik omillariga, ya’ni bir kishiga, boshqalarga nisbtan ko’proq muvaffaqiyatga erishishga imkoniyat beradigan sabablarga sosiologlar quyidagilarni kiritishadi:

• 
  oilaning sosial mavqyei (statusi);
  
• 
  ma’lumotlilik darajasi;
  
• 
  millati;
  
• 
  jismoniy va aqliy qobiliyatlar, tashqi ko’rinish;
  
• 
  tarbiya;
  
• 
  yashash joyi;
  
• 
  manfaatli nikoh.