Mavzu : Nutq uslublari. So’zlashuv uslubi

32 – Mavzu: Qo’shimchalar tanlovi.

Reja:

1. Qo’shimchalarning variantliligi.

2. Variantlarning o’z o’rniga egaligi

3.O’rinli variantni tanlash nutqiy madaniyat belgisi.

Tayanch so’z va iboralar: qo’shimchalar variantliligi, kelishik qo’shimchasi, egalik qo’shimchasi, omonim qo’shimchalar, ma’nodosh qo’shimchalar.

Bir qo’shimcha turli ko’rinishga ega bo’lishi mumkin. Masalan, jo’nalish kelishigi ko’rinishlari:-ga, -ka, -g’a, -qa, -a, chiqish kelishigi ko’rinishlari: -dan, -din. Ular qo’shimchalarning variantlari deyiladi. Variantlar o’z qo’llanish o’rniga ega. O’rinli variantni tanlash - nutqiy madaniyat belgisi.

Qo’shimchalarning variantliligini omonimlikdan farqlash kerak.

Nutqiy vaziyatlarda qo’shimchalar ma’nodoshligi ham kuzatiladi. Bunday holda bir necha kelishik shakllari o’zaro sinonim bo’ladi: kelganiga xursand- kelganidan xursand, gapingizga tushunmadim- gapingizni tushunmadim.

Mustahkamlash uchun savollar:

1. 
   QAysi qo’shimchalar variantlariga ega , qo’shimchalarning variantini o’rinli tanlash nutqiy uslubga qay darajada bog’liq?
   
2. 
   Gap juftligida ajratib ko’rsatilgan so’zlardagi qoshimchalar yuzasidan fikringizni bildiring. Labing qirg’og’idan oqqan zaharni Ko’z yummayin ichgum, beshubha. (Shekspir) – Ichgim keldi zilol suvingdan.
   
3. 
   Ilon so’zini qaratqich kelishigi shaklida qo’llasangiz, gap mazmunida qanday o’zgarish yuz beradi? Valijon – ilon yog’ini yalagan yigit.