Mavzu : Matematik fikr yuritishni rivojlantirish. Matematikani o’qitishda masalalarning qo’yilishi. Ularning ro’li va o’rni. Matematik mantiq va mulohaza. Induksiya va deduksiya. Anologiya va o’xshashlik. Isbot. Reja

Elementar mulohazalar yordamida undan murakkabroq mulohazalarni tuzish mumkin. Agar mulohazalar o`rtasiga mantiq amallaridan qo`ysak, yangi mulohaza hosil bo`lib, bunday mulohazaga qo`shma mulohaza deyiladi.
Mulohazalar algebrasida rost yoki yolg`on tushunchalari asosiy tushunchalardan hisoblanadi.
Qo`hma mulohazaning rost yoki yolg’on ekanligini ta’rifdan kelib chiqqan holda jadval asosida ko`rish birmuncha qulaylik tug`diradi. Bunday jadvalga rostlik jadvali ham deyiladi. So`roq va undov gaplar mulohaza bo`la olmaydi. Ta’riflar ham mulohaza bo`la olmaydi. Masalan, “2 songa bo`linuvchi son juft son deyiladi” degan ta’rif mulohaza bo`la olmaydi. Ammo “agar butun son 2 ga bo`linsa, u holda bu son juft son bo`ladi” degan darak gap mulohaza bo`ladi. Bu mulohaza – rost.
Diz’yunksiya so‘zi – farqlayapman degan ma’noni anglatadi.

Isbot va uning qoidalarini birinchi boʻlib Aristotel ishlab chiqqan. Forobiy I. ning ayrim usullarini koʻrsatib bergan va Isbotni mantiq ilmining asosi deb aytgan. Isbot fan va amaliyetda doim qoʻllanadigan fikrlash usulidir. ISBOT — mulohaza, hukm, nazariyaning chinligini aniqlash (asoslash). Isbotning obyektiv metod orqali mantiqiy ishonchga olib boradigan turi va inson his-tuygʻulari, mayllariga asoslanib ruhiy ishonchga olib keladigan turi mavjud. a) bevosita hayotdan olingan faktlar orqali; b) toʻgʻriligi aniqlangan fikrlar orqali amalga oshadi. Biror fikrning chinligi (haqiqatligi)ni toʻgʻriligi aniqlangan boshqa fikrlar orqali asoslab berish mantiqiy Isbot, faktlarga asoslangan Isbot esa real Isbot deb yuritiladi. Mantiqiy Isbot tuzilish jihatdan tezis (isbotlanishi kerak boʻlgan fikr), real (tezisni isboti uchun keltirilgan dalillar), Isbotdan iborat.

http://fayllar.org