Mavzu : Global muammolarning belgilari Reja: Kirish Asosiy qism

Mavzu : Global muammolarning belgilari


Reja:
Kirish
Asosiy qism
1. Urush va tinchlik muammolari.
2. Ekologik muammo.
3. Energetik muammo.
4. Xom-ashyo muammosi.
5. Oziq-ovqat muammosi.
6. Demografik muammo.
7. Terrorizm hozirgi zamon global muammosi sifatida.
Xulosa .
Foydalanilgan adabiyotlar .
Kirish
Global muammolarlarni 5 guruxga ajratish mumkin: 1) xalqaro siyosiy munosabatlarda vujudga kelgan global muammolar — jahonda rivojlangan, rivojlanib kelayotgan va qoloq mamlakatlarning mavjudligi. Hoz. kunda jahon siyosiy tartibotini belgilashda dunyodagi 7 rivojlangan mamlakatning mavqei katta. Bu mamlakatlar bilan qoloq mamlakatlar orasidagi tafovut gʻoyat kuchaydi. Taraqqiy qilgan mamlakatlarda demokratik qadriyatlar rivojlangan boʻlsa, qoloq mamlakatlarda avtoritarizm, demokratiyaga zid boʻlgan ijtimoiy munosabatlar avj oldi, xalqaro xavfsizlikka qarshi tahdidlar paydo boʻldi. Buni terrorchilik, ekstremizm koʻrinishlari vujudga kelganligi tasdiqlaydi; 2) xalqaro iqtisodiy munosabatlarda paydo bulga n global muammolar — jahon xoʻjalik tizimi vujudga kelib, unda asosan iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlar ustunligi qaror topdi. Iqtisodiyoti haddan tashqari rivojlangan mamlakatlar, transnatsional korporatsiyalar jahon iqtisodiyotini boshqarayotgan bir paytda, ikkinchi tomonda ularga karam, iqtisodiyoti juda ham past darajadagi mamlakatlar mavjuddir. Jahonda iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy taraqqiyot yutuqlariga qaramasdan boy va kambagal mamlakatlar oʻrtasidagi farq oʻsib bormoqsa. 20-asr oxirida rivojlangan mamlakatlar jahon yalpi milliy mahsulotining 86 %ini ishlab chiqargan boʻlsa, kambagʻal davlatlar atigi 1 %ni ishlab chiqardi. Ayrim mamlakatlar rivojlangan davlatlardan juda katta miqdorda qarzga botdi. Natijada ular siyosiy jihatdan mustaqil boʻlsada, iqtisodiy jihatdan rivojlangan mamlakatlarga qaramdir. Jahon iqti-sodiy munosabatlaridagi globalla-shuvning salbiy oqibatlari ham mavjud. Mas, milliy bozorni siqib qoʻyadi, ishsizlikni, fermerlarning sinishini kuchaytiradi. Bu globalla-shuvga qarshi harakatni keltirib chiqardi — Yevropaning bir necha shaharlarida norozilik namoyishlari boʻlib oʻtdi. Global iqtisodiy jarayonlar jahon miqyosida harakat qiluvchi moliyaviyiqtisodiy jinoyat guruhlarini vujudga keltirdi; 3) ijtimoiy sohada vujudga kelgan global muammolar — jahon aholisi muttasil koʻpayib borishi natijasida Osiyo va Afrika mamlakatlarida oziq-ovqat, ichimlik suv tanqisligi kuchayib, bu hol boshqa mamlakatlarda ham kuzatilayotgani, jahon aholisining muayyan qismi ocharchilikni boshdan kechirayotgani, savodsiz ekanligi, axborot-texnologiya va umuman fan-texnika inqilobi samaralaridan bahramand emasligi, butun insoniyatga xavf tugʻdiruvchi kasalliklar (mas, OITS) tez tarqalayotganligi shunday muammolar sirasiga kiradi; 4) inson va tabiat oʻrtasidagi muno s a batl arning buzilishi natijasida vujudga kelgan global muammolar — ular katoriga dengiz va suv havzalarining bulgʻanishi, oʻrmon maydonlarining tobora qisqarishi, atmosfera ozon qatlamining yoʻqolib borishi kabilar kiradi. Xatarli kimyoviy moddalarning haddan tashqari koʻp ishlatilishi natijasida q.x.da ekin ekiladigan yerlarning katta qismi yaroqsiz holatga kelish xavfi kuchaydi. Sobiq SSSRda qishloq xoʻjaligi sohasida texnokratik siyosat yuritilishi oqibatida Orol dengizi suvi kamayib, gʻoyat mushkul ekologik muammolarni keltirib chiqardi. Global muammolarga qarshi kurashda jahon hamjamiyatini birlashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti I. Karimov oʻz asarlarida, turli xalqaro anjumanlarda soʻzlagan nutqlarida Markaziy Osiyoda global muammolarning kelib chiqish sabablari va ularni bartaraf etish yoʻllarini koʻrsatib berdi, bu muammolarni hal qilish xalqaro xavfsizlik va barqarorlikni taʼminlashning muhim sharti ekanligiga jahon jamoatchiligi eʼtiborini karatdi. Bizning asrimizda bir qator muammolarni hal qilish bitta mamlakat ko'lami bilan cheklanib bo'lmaydi, ular sayyoramiz ko'lami to'g'risida qaror qabul qilishlari kerak. Atom bombasi va dunyo yadroviy urushi tahdidi bilan birinchi marta insoniy munosabatlarning sayyorali tabiatining bunday idroki. Umuman olganda, bunday urush, qayerda paydo bo'lsa, bir necha soat butun dunyoni zaharlashi va odamning hayotini to'xtatishi mumkinligi ma'lum bo'ldi. Ushbu tahdidlar odamlarni ishlatishdan voz kechishga majbur qiladi yadro qurollari. Hozirgi kunda butun dunyo aholisi 3,7 milliard kishiga teng. Agar u o'sha erda o'sishda davom etsa (yiliga o'rtacha 2%), chunki bu asrning 700 yillaridan keyin sayyoramiz butun sirtning har bir kvadrat metrini juda qattiq yashaydi globus Bir kishiga kerak bo'ladi. Albatta, bu mumkin emas va odamlar ko'payishni ko'paytirish jarayoni uzoqdan paydo bo'lishi kerak. Bu nima sodir bo'lganligi va uning ostida qachon va qaysi tsivilizatsiyaga aylanishi yaqin kelajakning eng muhim global muammosi hisoblanadi. Eng muhim global muammolardan biri energiya bilan bog'liq, chunki tabiiy energiya manbalaridan foydalanish zamonaviy tsivilizatsiya va insoniyat farovonligi darajasini belgilaydigan asosiy omil hisoblanadi. Energiya sektorida eng katta xom ashyo manbasi ko'mir va agar uning iste'mol qilinishining hozirgi darajada to'xtab qolsa, ming yil davomida ko'mir zaxiralari etarli bo'ladi. Agar inson rivojlanmasa, lekin aholi jon boshiga energiya sarfi so'nggi 100 yil ichida xuddi shu tezlikda o'sadi, shunda ko'mir zaxiralari faqat 100-150 yilgacha etarli. Boshqa xom ashyo turlariga hatto yaqinroq inqirozni ko'rishi mumkin. Masalan, kumush 13-40 yil ichida kifoya, etakchilik - 20-60 yoshda, va boshqa yangi, hali ham ko'rilmagan tabiiy zaxiralardan foydalanishni hisobga olgan holda). Muhim moddalarning tovar resurslarining tarqalishi bizning avlodimizga duch kelmoqda. Shunday qilib, "inson va tabiat" muammoni hal qilishning texnik va iqtisodiy jihatlari bilan bog'liq masalalar hal qilinishi kerak. Ammo ijtimoiy siyosiy jihatdan darhol bu erda: global xarakterga ega bo'lganligi sababli, ushbu masalalarning hal etilishi milliy miqyosda turli xil ijtimoiy hamkorlik tamoyillari asosida turli ijtimoiy hamkorlik asosida amalga oshiriladi. quradi. Tabiat muvozanatida tabiiy muvozanat tufayli ekologik muvozanatni buzish natijasida keyingi muammo yuzaga keladi atrof Bir xil global miqyosda. Ushbu muammoni hal qilishda qiyinchilik shundan iboratki, atrofimizdagi muhitning hozirgi darajasida atrof-muhitni o'zgartirishga, o'rmonlarni yo'q qiladi, o'rmonlarni yo'q qiladi, biologik tabiiy landshaftlarni o'zgartiradi Tabiatda mavjud bo'lgan muvozanat endi saqlanmaydi va bu odamlarning mavjudligi uchun zarur bo'lgan fauna va floraning o'limiga olib keladi. Global miqyosda, materiallar va energiya manbalari etishmasligi yuzaga kelganda, bu odamlarning farovonligiga ta'sir qila boshlaydi, keyin qurolni qisqartirishdan oldin, qanday qilib qurolni qisqartirishdan oldin O'sish xavfi kamchiliklardan o'lim xavfidan kamroq bo'ladi. Moddiy resurslar. Bundan tashqari, global muammolarning echimi yaqin xalqaro hamkorlik bilan yuz bergani sababli, odamlar bir-biridan bir odatiy dushman borligini his qila boshlaydilar: bu kimni unutadi Barcha tarqatish, siz birgalikda kurashishni boshlashingiz kerak.