Mavzu : Fonetik hodisalar. So’zlarda tovush ortishi Darsning a ta’limiy mqasadi

Preparat – dori-darmon;

Kardiolog – yurak shifokori;

Xuruj – kasallikning kuchayishi;

Malham – davo bo’ladigan narsa;

Muqoyasa – qiyoslash, solishtirish.

TOVUSH O’ZGARISHI HOLATLARI




Tovush

ortishi

Tovush tushishi

Tovush

almashishihhihi

Qo’shimcha nazariy ma’lumot: Tovush o’zgarishlari asosan asosga qo’shimcha qo’shilganda sodir bo’ladi. So’zning asos holatidagi tovush o’zgarishlari yozuvda aks etmaydi. Masalan, odop(odob), qars(qarz); o’yin+a=o’yna, his+i=hissi, qaymoq+i=qaymog’i 78-mashq. Qo’yilgan muammo: Bu mashq “ Bilag’on o’quvchilar” o’yini orqali sinf doskasida bajariladi. Matndagi ajratib ko’rsatilgan so’zlardagi tovush o’zgarishlarini ikki ustunga( faqat talaffuzdagi va yozuvdagi) ajratib yozadilar.

Yechim: Yozuvda Faqat talaffuzda o‘rni (o’rin+i) angla (ong+la) sana (son+a) shunday (shu+n+day) tirikligi (tiriklik+i) o‘rni (o’rin+i) yasha (yosh+a) ata ( ot+a) organizm(arganizm) – almashish mumkin( mumkun) – almashish
79-mashq. Qo’yilgan muammo: Bu mashqni ham doskada bajargan ma’qul. “Tingla va angla” o’yini orqali o’quvchilar tomonidan jadvalga joylanadi. So’zlar o’qituvchi tomonidan aytib berib turilsa, o’quvchi ikki karra o’tlashga majbur bo’ladi.

Lug‘at: preparat – dori-darmon;

kardiolog – yurak shifokori;

xuruj – hujum, hamla;

malham – davo bo‘ladigan narsa;

muqoyasa – qiyoslash, solishtirish

Tilimizda quyidagi kabi tovush orttirilishi hodisalari uchraydi. Bular yozuvda aks etadigan tovush orttirilishi hodisalaridir:

– bu, shu+-ga, -da, -dan → bunga, shundan (- n tovushi)

– mavzu+ -ing → mavzuying (-y tovushi)