|
Љадвали 60.
Зиччии миёнаи ањолї мувофиќи регионњо
Солњо
|
2001
|
2002
|
2003
|
2004
|
2009
|
2018
|
Тољикистон
|
43,7
|
44,5
|
45,5
|
46,5
|
51,5
|
63,2
|
НТМ
|
47,9
|
49,0
|
50,1
|
51,3
|
57,6
|
72,6
|
Вилояти Суѓд
|
74,8
|
76,0
|
77,3
|
78,4
|
85,5
|
103,5
|
Вилояти Хатлон
|
88,6
|
90,5
|
92,5
|
94,5
|
106,5
|
129,5
|
ВМКБ
|
3,2
|
3,3
|
3,3
|
3,4
|
3,4
|
3,5
|
Сарчашма: Демографияи солонаи ҶумҳурииТоҷикистон, 2018. Агентииомориназди Президенти ҶумҳурииТоҷикистон.
Дар маљмўъ таносуби байни инкишофи ањолї ва захирањои мењнатї, инчунин шумораи шуѓлдоштагон на танњо потенсиали захирањои мењнатии давлат, балки имконияти инкишофи иќтисодиро муайян мекунад. Њар ќадар сањми шуѓлдоштагон дар шумораи умумии захирањои мењнатї зиёд бошад ва њар ќадар захирањои мењнатї дар шумораи умумии ањолї зиёд бошад, њамон ќадар фишори иќтисодї ба њар як коркун кам шуда, мањсулнокии мењнат меафзояд.
Њоло дар Тољикистон суръати солонаи афзоиши шуѓлдоштагон 0,9% буда, 8 маротиба аз меъёри зарурї кам аст. Раванди трансформатсия ва инкишофи бозори мењнатї дар Тољикистон дар шароите ба вуљуд меояд, ки дар тўли истиќлолият ањолї 36% ва захирањои мењнатї 54% афзуда бошад, дараљаи шуѓлдоштагон њамагї 7% афзуд. Тањлилњо нишон медињад, ки суръати афзоиши шуѓлдоштагон аз суръати афзоиши захирањои мењнатї 47% аќиб мемонад.
Синни мењнатї дар Љумњурии Тољикистон ќонунан муайян карда мешавад ва солњои Истиќлолият чунин таѓйиротњоро аз сар гузаронид:
то соли 2003 синни мењнатї барои мардон -15-59, барои занњо - 15-54;
соли 2003 синни мењнатї барои мардњо – 15-60, барои занњо -15-55;
соли 2004 синни мењнатї барои мардон – 15-61, барои занњо -15-56;
соли 2005 синни мењнатї барои мардњо – 15-62, барои занњо -15-57.
Њамин тариќ зиёд шудани сањми захирањои мењнатї дар шумораи умумии ањолї дар давраи аз соли 2003 то соли 2005 аз њисоби зиёд шудани интервали синни мењнатї низ ба вуљуд омадааст.
Хулоса, омили иќтисодї, яъне реформањои иќтисодї дар соњаи саноат, хољагии ќишлоќ, гузариш ба иќтисодиёти бозорї, паст шудани сатњи зисту зиндагонии ањолї, бекорї аз як тараф ва вазъи демографї, яъне суръати баланди афзоиши табиї, сохтори љавони ањолї, босуръат зиёд шудани захирањои мењнатї аз тарафи дигар омили асосии муњољирати мењнатии хориљї гардиданд.
Ба муњољирати мењнатї аз Тољикистон омилњои сиёсї (љанги шањрвандии солњои 90-уми асри гузашта), иќтисодї (бўњрони иќтисодї, љорї шудани шаклњои нави хољагидорї – гузариш ба иќтисодиёти бозорї) ва демографї (афзоиши баланди табиї ва бемайлон зиёд шудани захирањои мењнатї) мусоидат карданд.
Муњољирати мењнатї ќисмати људонашавандаи иќтисодиёти Тољикистон ба шумор меравад. Захирањои мењнатї яке аз шаклњои боигарии милли Тољикистон буда, истифодаи босамари он ба инкишофи микдорї ва сифатии иќтисодиёт мусоидат мекуанд.
Њар сол муњољирони мењнатї ба Тољикистон аз 4 - 5 то 5 - 6 миллиард доллари амрикої интиќол медињанд. Ба туфайли экспорти ќувањои корї аз Тољикистон таќрибан аз 35 то 40% ММД - и љумњурї шакл мегирад. Мувофиќи маълумоти Бонки Умумиљањонї, муњољирони тољик аз Руссия ¼ њиссаи маблаѓи маоши худро ба ватан мефиристанд ва боќимонади онро ба иќтисодиёти мамлакати ќарордошта сарф мекунанд. Њамин тариќ мухочирони тољик ба иќтисодиёти Руссия сањми молиявии худро гузошта, дефитсити ањолиро низ пурра мекунанд:
Муњољирати мењнатї танзимгари вазъияти бозори мењнатии Тољикистон буда, вай фишорро аз тарафи АТА, ки соле ба 120 њазор нафар баробар аст, кам мекунад. Манфиати иќтисодї ба Тољикистон аз њисоби муњољирати ќуввањои корї, аз як тараф воридшавии арзи хориљї бошад, аз тарафи дигар истифодаи ин маблаѓњо ба иќтисодиёти Тољикистон аз тарафи гирандагони ин маблаѓ мебошад. Мухољирати мењнатї ба ѓайр аз таъсири бевосита ба кам шудани сатњи камбизоатї ва дараљаи бекории ањолї, инчунин таъсири бавосита ба соњањои дигари иќтисодиёт мерасонад.
Дар Тољикистон мањз муњољирати мењнатї дар маљмўъ яке аз муњаррикњои пешрафти иќтисодиёт ба њисоб меравад. Маблаѓњои аз тарафи муњољирон гузаронидашаванда ќобилияти пардохтии (харидории) ањолиро зиёд карда, бо ин восита ба инкишофи занљирии њамаи соњањои иќтисодиёт мусоидат мекунад. Ворид шудани арзи хориљї аз тарафи коргармуњољирон шароити инвеститсионии љумњуриро хуб мекунад, системаи бонкии љумњуриро инкишоф медињад, ќурби асъори миллиро њимоя мекунад ва баланси манфии савдои хориљиро (фарќи байни воридоту содирот) рўйпўш мекунад.
Муњољирати мењнатӣ барои хуб шудани шароити соњибкории ањолї низ замина мегузорад. Аксарияти муњољирон бо маблаѓи дар хориља, дар муњољирати мењнатї ба даст оварда, дар ватани худ бизнес ва ягон соњаи соњибкориро ташкил мекунанд ва дар натиља як ќисми ањолиро дар ватани худ бо соњибкорї ва бо љои кор таъмин мекунанд.
Лекин дар як ваќт њар ќадар сањми пулњои интиќолшуда дар ММД љумњурї зиёд шавад, њамон ќадар дараљаи вобастагии иќтисодиёт аз шароити иќтисодї-иљтимої ва њуќуќии давлати дигар (масалан Русия) зиёд мешавад.
Яке аз љињатњои манфии муњољирати мењнатї барои давлатњои экспорткунанда ин раванди бо ном «рафтани аќлњо» мебошад.
Натиљаи муњољирати мењнатиро барои давлатњои экспорткунанда ва импорткунанди ќуввањои корї дар маљмўъ дар љадвали зерин нишон додан мумкин аст:
Do'stlaringiz bilan baham: |
