Mavuzu: Omonimlar omo va yun oputa

463-bet) ma’nosidan o’sib chiqqan yer yuzi ma’nolarini ifodalab kelgan. Bu 
esa bayon etilayotgan fikrlarda ma’no nozikligini ta’minlaydi. 
Balo keltiradi boshga bu tilim, 
Boshimni u kesmay qilayin tilim. 
(Qutadg’u bilig. 20-bet) 
Boqijon To’xliyev tadbilidan keltirilgan birinchi misradagi “tilim” so’zi 
“insonning og’iz bo’shlig’ida joylashgan…nutq tovushlarini hosil qilishda 
xizmat qiladigan a’zo” semasidan o’sib chiqqan “insonning so’zlash, gapirish 
qobiliyati” (O’.T.I.L-IItom. 174-bet.) semasida qo’llangan. Bu sema esa 
ikkinchi misradagi “narsalarning uzun- uzun qilib, kesib ajratilgan har bir 
bo’lagi, tilik ” ma’nosi bilan shakldoshlik hosil qiladi. Bunday shakldosh 
so’zlar mazkur tabdilda juda ko’plabuchraydi: 
Mumtoz she’riyatda eng ko’p qo’llaniladigan omonim so’zlardan biri bu “ot “ 
leksemadir. 
O’zing mangu emas oting mangudir, 
 
Oting qolar bo’lsa, mahgulik shudir. (Qutadg’u bilig.14-bet ) 
Va 
Shu o’ylar bilan Oyto’ldi otini mindi…. (Qutadg’u bilig.21-bet ) 
Shakldosh bo’lib kelgan dastlabki gapdagi “ot” “kishining shaxsiy ismi, 
nom” ni va keyingi jumladagi “ot” esa “yakka tuyoqlilarga mansub yirik ish-
ulov hayvoni” ni bildirib kelmoqda. 
Oyto’ldining yakka-yu yagona farzandi bo’lib, uning ismi O’gdulmish edi. 
O’gdulmish bu paytda juda ham yosh edi. U o’g’lini yoniga chaqirib, 
ko’zlaridan duv-duv yosh to’kdi. 

---

(Qutadg’u bilig. 84-bet)