Мавсумий тебранишлар (ўзгариб туришлар) – бу ҳар бир вақт даврида такрорланиб турувчи йил вақтининг ўзгариши билан боғлиқ ўзгариб туришлар

Мавсумийлик индексининг ўртача қиймати 100 фоизни эмас, балки 100,07 ни ташкил қилади. Агар фарқ катта бўлса, у ҳолда кейинги ҳисобкитобларда индексларни пропорционал катталикка тўғрилаш лозим. Ўртача қийматларни мавсумий тебраниш тўлқинининг график тасвири ҳисобланган чизиқли диаграммада кўрсатиш мумкин (4.4-расм). Мавсумий тебраниш тўлқини – бу олинган мавсумийлик индексларининг график тасвиридир.

• Мавсумийлик индексининг ўртача қиймати 100 фоизни эмас, балки 100,07 ни ташкил қилади. Агар фарқ катта бўлса, у ҳолда кейинги ҳисобкитобларда индексларни пропорционал катталикка тўғрилаш лозим. Ўртача қийматларни мавсумий тебраниш тўлқинининг график тасвири ҳисобланган чизиқли диаграммада кўрсатиш мумкин (4.4-расм). Мавсумий тебраниш тўлқини – бу олинган мавсумийлик индексларининг график тасвиридир.

Ҳақиқий қийматлар тасодифий ўзгариб туришлар ўртача квадрати (дисперсияси) билан тасодифий таркибий қисм бўйича ўртача чораклик ўсишнинг ўртача хатоси ўртасидаги нисбатни аниқлаш орқали олинади. Шу тариқа, мавсумий ўзгариб туришлар аддитив модели ўрганилаётган давр мобайнида белги мутлоқ катталикларининг ўзгариб туришлари доимий бўлганида қўлланилиши мумкин. Аксарият ҳолатларда у тренд мавжуд бўлмаган (заиф тренд) ва ўрганилаётган даврлар қисқа бўлган ҳолларда қўлланилади.

• Ҳақиқий қийматлар тасодифий ўзгариб туришлар ўртача квадрати (дисперсияси) билан тасодифий таркибий қисм бўйича ўртача чораклик ўсишнинг ўртача хатоси ўртасидаги нисбатни аниқлаш орқали олинади. Шу тариқа, мавсумий ўзгариб туришлар аддитив модели ўрганилаётган давр мобайнида белги мутлоқ катталикларининг ўзгариб туришлари доимий бўлганида қўлланилиши мумкин. Аксарият ҳолатларда у тренд мавжуд бўлмаган (заиф тренд) ва ўрганилаётган даврлар қисқа бўлган ҳолларда қўлланилади.