Mavqei alohida o‘rin egallaydi

 

 
kelgusi davr xarajatlari.
 
Muomala  fondlari
  korxonaning  tayyor  mahsulot  zahirasini  yaratish  uchun 
mo‘ljallangan  pul  mablag‘lari,  shuningdek,  chek  va  veksellar,  aksiyadorlarning 
qarzlari,  turli  xil  debitorlik  qarzlari,  bank  va  kassalarning  hisob  raqamlaridagi 
mablag‘lardan iborat bo‘ladi. Muomala fondlari va aylanma ishlab chiqarish fondlari 
majmuasi, korxonaning aylanma mablag‘lari(kapitali)ni tashkil qiladi. 
Ishlab  chiqarishda  band  bo‘lgan  aylanma  mablag‘lar  kattaligini  belgilovchi 
asosiy omillar 

 bu, mahsulot tayyorlashning ishlab chiqarish sikli uzunligi, mehnatni 
tashkil qilish, texnika va texnologiyaning rivojlanish darajasi, mehnat predmetlari va 
qurollaridan  foydalanish  normalaridir.  Aylanma  mablag‘lar  kattaligi,  shuningdek, 
mahsulotlarni  sotish  sharoitlari,  ta’minot  va  mahsulotni  sotish  tizimini  tashkil  qilish 
darajasi bilan ham bog‘liq bo‘ladi. 
Yuqorida  keltirilgan  holatlardan  kelib  chiqqan  holda  shuni  aytish  mumkinki, 
aylanma mablag‘lardan quyidagi hollarda foydalaniladi: 

 
xom  ashyo,  material,  ehtiyot  qismlar  hamda  ishlab  chiqarishni  tashkil 
qilishda zarur bo‘lgan boshqa mehnat predmetlari; 

 
ishlab  chiqarish  jarayonida  iste’mol  qilinuvchi  elektr  energiyasi,  yoqilg‘i 
kabi resurslar uchun haq to‘lash; 

 
korxonani tashkil etish va faoliyat yuritish davrida oylik ish haqi to‘lanishi; 

 
soliq va boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lash. 
Bozor  munosabatlari  va  deyarli  barcha  resurslar  taqchilligi  sharoitlarida 
aylanma  mablag‘lar,  birinchi  o‘rinda  moddiy  resurslardan  ratsional  foydalanish  va 
ularni  shakllantirish  zahiralarini  izlab  topish  har  bir  korxona  oldida  turgan  muhim 
vazifa hisoblanadi. Bunda 
zahira
 deganda, moddiy va pul resurslarini yaxshilashning 
yuzaga  kelgan  yoki  yuzaga  kelayotgan,  lekin  hali  foydalanilmagan  (to‘liq  yoki 
qisman) imkoniyatlarini tushunish lozim. 
Bu  zahiralar  kelib  chiqishi  va  foydalanilishiga  ko‘ra  iqtisodiyotga  va 
tarmoqlarga  tegishli  yoki  tarmoqlararo,  ishlab  chiqarish  ichidagi  (zavod,  sex  va 
hokazo)  turlariga  bo‘linadi.  «Korxona  iqtisodiyoti»da