Mavjud manbashunoslikka oid adabiyotlar asosida yozma manbalami o'rganish va talabalarga o’rgatish usullari o'ziga xos xususiyatlari tahlili beriladi

Kodikologik ma'lumot

Kodikologik m a’lumot yoki tahlil deganda yozma manba, uning muallifining nomlari va noyob qo'lyozmalari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni bayon etish tushuniladi. Bunday ma’lumotlar 5 dan 9 gacha bo'lishi mumkin. (Bundan ortiqcha m a’lumot talaba e ’tiborini susaytirishi mumkin) Bular kodikologik yoki qo'lyozma to'g'risidagi ma’lumotlar hisoblanadi. Kodikologiya so‘zi lotincha codex — kodeks so'zidan olingan bo'lib, qo'lyozma kitobning o'ziga xos xususiyatlarini anglatadi.Kodikologik ma’lumotlar asar nomidan tashqari yana quyidagilardan iboratdir

1. Muallifning nomi, hayot yillari;

2. Asarning yaratilgan vaqti;

3. Qo'lyozmaning tartib raqami va saqlanayotgan joyi;

4. Eng qadimgi qo'lyozmaning yaratilgan vaqti va joyi;

5. Qo'lyozmaning varaqlar soni va o'lchami.

Ularning ayrimlarini B.A.Ahmedov manbaning tashqi belgilari — qo'lyozma muqovasi, qog'ozi va xatidan tashqari asaming yozilgan vaqti, joyi, muallifi, yozilish sabablari, asar yozilgan vaqtdagi ijtimoiy-siyosiy muhit, deb tushuntiradi.

Bular qo'lyozma asar to'g'risidagi eng ixcham kodikologik ma’lumot hisoblanadi. Pedagog o'rganilayotgan manbaning ilmiy ahamiyatidan kelib chiqib, yana quyidagi qo'shimcha ma’lumotlar bilan to'ldirishi mumkin va ularni qo'lyozma asar to'g'risidagi batafsil ma’lumotlar deb atashimiz mumkin.

Ular quyidagilardir:

1. Xattotning nomi va xat turi;

2. Qo'lyozmaning ko'chirilgan joyi;

3. Paleografik xususiyatlari (siyohi, qog'ozi va qo'lyozmaning o'ziga xos xususiyatlari);

4. Qo'lyozma xotimasi - kolofon.

Pedagog-mutaxasis o‘z bilim saviyasiga ko'ra va ixtiyori bilan bu ma’lumotlaming barchasini yoki ulardan ayrimlarini tanlab talabalarga tushuntirishi mumkin. So'nggi tadqiqotlarshuni ko'rsatadiki, bir manba, qo'lyozma kitob, bitik to'g'risida 60 dan ziyod texnik, kodikologik ma’lumot mavjud. Albatta, bulaming aksariyati faqat sof ilmiy akademik tadqiqotlarda istifoda etiladi.

Oliy ta’lim tizimining birinchi bosqichi uchun asar to'g'risidagi 9 ta eslatilgan kodikologik ma’lumotlami kifoya deb o'ylaymiz.