Matnshunoslik

2-topshiriq. Mos raqamlarni toping.

(alif )	( be )	(jim )	( dol)	(he )	(vov )	( ze)	(he )	(to )	(yo)

(shin )	(te )	(se )	(xe )	(zol )	( zot)	(zo )	(g‘ayn )
	0

(Kof )	(Lom)	(Mim)	( Nun)	( Sin)	(Ayn )	(Fe)	( Sod)	(qof )	(re )

3-topshiriq. Matn tabdili. Ismoil Gasprinskiyning “Dor-ur-rohat musulmonlari” asaridan olingan quyidagi parchani nasx xatiga o`giring.
Бу юртда хамма нарса ғайритабиий. Масалан, Мулла Аббос меҳмонхонасига келса, 2 хат ва бир газета турибди. Бири Фаридабонудан, иккинчиси маҳаллий «Истиқбол» газетасидан. Фаридабонунинг қариндошлари меҳмон билан танишмоқ истайдилар. Газета эса Мулла Аббосдан олис Бухоро ва Туркистон ҳақида мақола сўрабди. Бироқ бу хатлар ёзилган коғозларни у илгари ҳеч кўрмаган, тамом бошқа материалдан. Конвертларида марка йўқ, бепул. Шайх Жалол шошиб 5-6 тухум кўтариб киради, жужа очирмоқчи эмиш. Мулла Аббос ҳайрон, қандай қилиб, товуқсиз жўжа очади.

Tavsiya etiladigan adabiyotlar

6. 
   Hasaniy M., Habibullayev A. Adabiy manbashunoslik va matnshunoslikning nazariy masalalari. Toshkent, 2011.
   
7. 
   Sirojiddinov Sh., Umarova S. O`zbek matnshunosligi qirralari. Toshkent: Akademnashr, 2015
   

8-amaliy mashg`ulot. Hijriy va milodiy yillarni hisoblash

Oy hisobi bilan bir yil 354 kundir. Musulmon davlatlarining asosiy qismida ana shu oy hisobi vaqt o‘lchovi sifatida qabul qilingan va hijriy qamariy (ya’ni oy) yil hisobi deyiladi. Hijriy deyilishiga sabab, bu islom dini tarixi bilan bog‘liq. Muhammad payg‘ambarimiz Makkadan Madinaga hijrat qilgan 622 yil 16 iyul kunidan boshlab musulmon yil hisobi joriy etilgan. Musulmon yil hisobi xalifa Umar ibn al-Xattob tomonidan milodiy 638 yil, ya’ni tarixiy hijrat kunidan 16 yil o‘tib joriy etgan. Xristian dinida yil hisobi sifatida Iso payg‘ambarning tug‘ilgan kuni, to‘g‘rirog‘i, tug‘ilganidan keyin 7 kun o‘tib, huqna qilingan kuni asos qilib olingan.

1-topshiriq, Hijriy va milodiy yillarni hisoblash formulasini yozing, farqlarini tushuntiring. O`z tug`ilgan yilinizni hijriy yilga aylantiring.
2-topshiriq. Matn tabdili.


3-topshiriq. Hijriy yil hisobiga ko`ra oy nomlarini davom ettiring.
Muharram
Safar
Rabi ul-avval
...........
...........
Tavsiya etiladigan adabiyotlar:

1. 
   Habibullayev A. Adabiy manbashunoslik va matnshunoslik. Toshkent, 20
   

Sirojiddinov Sh., Umarova S. O`zbek matnshunosligi qirralari. Toshkent: Akademnashr, 2015

9-amaliy mashg`ulot. Ta’rix moddasini hisoblash

Ta’rix-biror bir voqea-hodisa sodir bo‘lgan sanani abjad harflari vositasida ifodalashdir. Arab, fors va turkiy xalqlar mumtoz adabiyotida bu janr juda mashhur bo‘lib, hatto shoirlar o‘rtasida mahorat mezonini ham anglatgan. Ta’rixlar ikki xil bo‘ladi: suvariy va ma’naviy. Suvariy ta’rixlar zohiriy jihatdan aniq-ravshan ko‘rinib turadi. Bunday holatda abjad hisobi lozim bo‘lmaydi. Ma’naviy ta’rixlar to‘rtga bo‘linadi:

5. 
   To‘liq sonli (Komil al-a’dod)
   
6. 
   Ortiq sonli (Zoid al-a’dod).
   
7. 
   Kam sonli (Noqis al-a’dod).
   
8. 
   Ortiq va kam sonli (Zoidu noqis al-a’dod).
   

1-TOPSHIRIQ. Har bir atamaga qisqa-qisqa izoh yozing.

2-TOPSHIRIQ. Quyidagi ta’rixda qaysi asarning yozilish sanasi haqida gap ketgan? (Milodiy yilga aylantiring)
Chu tarixi yilni onglay dedim tuz.
Sekiz yuz seksan erdi dog‘i to‘quz

10-amaliy mashg`ulot. “Muammo”ni yechish.

Muammo (arab. — koʻr, koʻr qilingan) — oʻzbek mumtoz adabiyotida sheʼriy janr; poetik sanʼat turi. Unda biror soʻz, ism (yoki bosh harflari), sana va boshqa yashirib beriladi. Koʻpincha 1 bayt, baʼzan 2 baytdan iborat boʻlib, unda biror soʻz yoxud fikr soʻz oʻyini asosida yashiringan boʻladi. Agar sheʼriy bayt boshdan oxir shu asosga qurilgan va tugallangan boʻlsa, muammo deyiladi. Shunchaki baytlar orasida kelsa, sheʼriy vosita, poetik sanʼat deb qaraladi. Dastlab Sharafiddin Ali Yazdiy ("Hulali mutarraz dar fanni muammo va lugʻz" — "Muammo va lugʻz fani toʻgʻrisida bezatilgan ipak kiyimlar"), soʻng Abdurahmon Jomiy ("Risolai muammoi kabir" — "Muammo haqida katta risola"; "Risolai muammoi sagʻir"— "Muammo haqida kichik risola"), Alisher Navoiy ("Risolai mufradot") va boshqa muammo yozish qoidalari haqida asarlar yozganlar. Navoiyning 500 ga yaqin, Boburning 600 ga yaqin muammolari yetib kelgan.