Matnshunoslik

Asosiy adabiyotlar:

1. 
   Lixachev D.S. Tekstologiya. –M.-L.: ANS. 1962.
   
2. 
   Sodiqov Q. Matnshunoslik va manbashunoslik asoslari. – T.: 2017, – 216 b.
   
3. 
   Sirojiddinov Sh. Matnshunoslik saboqlari. – T:. Navoiy universiteti, 2019. 9-16-betlar
   
4. 
   Sirojiddinov Sh., Umarova S. O‘zbek matnshunosligi qirralari. –T.: “Akademnashr”. 2015. 122 b.
   
5. 
   Habibullayev A. Amaliy matnshunoslik. – T.: 2017
   

7-Mavzu: TABDIL QOIDALARI, TRANSLITERATSIYA VA TRANSKRIPSIYA
Mavzu rejasi:

1. 
   Ilmiy nashrlar yaratish masalasi
   
2. 
   Transkripsiya, transliteratsiya va matn tabdili
   
3. 
   Ilmiy nashrlarda ishlatiladigan texnik belgilar
   
4. 
   Rasmiy hujjatlar: tavsif, transkripsiya va talqin namunasi
   

Savol va topshiriqlar.

1.Ilmiy nashrlar yaratishda nimalar e’tiborga olinadi?
2.Transkripsiya, transliterasiya va tabdil qanday muammolarni hal qiladi?
3.Ilmiy nashrlarda ishlatiladigan belgilar nimalardan iborat?
4.Rasmiy hujjatlar haqida qanday tushunchadasiz?


Asosiy adabiyotlar:

1. 
   Sodiqov Q. Matnshunoslik va manbashunoslik asoslari. – T.: 2017, – 216 b.
   
2. 
   Sirojiddinov Sh. Matnshunoslik saboqlari. – T:. Navoiy universiteti, 2019. 9-16-betlar
   
3. 
   Sirojiddinov Sh., Umarova S. O‘zbek matnshunosligi qirralari. –T.: “Akademnashr”. 2015. 122 b.
   
4. 
   Habibullayev A. Amaliy matnshunoslik. – T.: 2017
   

8-Mavzu: ABJAD HISOBI
Mavzu rejasi:

1. 
   Abjad hisoblash usuli
   
2. 
   Abjad hisoblash orqali manbalarning sanasini aniqlash
   
3. 
   She’riyatda harflar vositasidan foydalanish
   

Arab alifbosi 28 harfdan iborat. Alifbodagi birinchi kelayotgan 9 ta harf birlik sonlarni ifodalaydi. Shu tartibda o‘nliklar, yuzliklar va mingliklar keltiriladi. Bu hisob “jumal hisobi” deb ham ataladi.

(alif )	( be )	(jim )	( dol)	(he )	(vov )	( ze)	(he )	(to )	(yo )

(Kof )	(Lom )	( Mim)	( Nun)	( Sin)	(Ayn )	( Fe)	( Sod)	(qof )	(re )
20	30	40	50	60	70	80	90	100	200

(shin )	(te )	(se )	(xe )	(zol )	( zot)	(zo )	(g‘ayn )
300	400	500	600	700	800	900	1000

Raqamlarni oson xotirada saqlab qolish uchun quyidagi tartibda sun’iy so‘zlardan iborat 8 guruh o‘ylab topilgan:

Abjad	Havvaz	Hutti	Kalaman	Sa’fas	Qarashat	Saxxaz	Zazag‘
alif – 1 be – 2 jim -3 dol -4	he (hoyi havvaz)- 5 vov – 6 ze -7	he (hoyi hutti) -8 to (itg‘i) - 9 yo -10	Kof -20 Lom -30 Mim -40 Nun -50	Sin -60 Ayn -70 Fe -80 Sod -90	qof-100 re-200 shin-300 te-400	se-500 xe-600 zol-700	zot-800 zo (izg‘i)-900 g‘ayn-1000

Turkiy va forsiy til alifbolarida arab tiliga qo‘shilgan 3ta harf- “p,” “ch”, “g “arab tilidagi “b”, “j” va “k” harflari asosida yasalgani uchun shu arab harflari anglatgan raqamlarni ifodalaydilar.
Masalan, Alisher Navoiyning
Harfi ishq o‘ldi azaldin safhai jonimda sabt,
Har ne andin o‘zga barcha lavhi isyonimda sabt,
Matla’li g‘azali maqtasi shunday keltiriladi:
Ishq tiyg‘i yorasidin o‘lganim tarixini ,
Ey Navoiy, nazm aylab, ayla devonimda sabt.
Matlada g‘azalning yozilgan vaqti “sabt” so‘zida yashirin. “Sabt” so‘zi arabcha “se”-500, “be”-2, “te”-400 raqamlarni ifodalovchi harflardan tashkil topgan. Ularning yig‘indisi 902ni tashkil etadi. Demak, g‘azal hijriy 902 yilda, milodiy hisobida 1497 yilda yaratilgani ma’lum bo‘ladi.
Ilmiy mazmundagi qo‘lyozma manbalarda abjad harflari matnlarni turli bo‘limlarga bo‘lishda, astronomiya, matematika singari aniq fanlarga oid tadqiqotlarda tartib raqamlarini ifodalashda ham qo‘llaniladi. Bunday hollarda harflar ustiga chiziq tortib qo‘yiladi. Masalan, .... (lab)-32, .... (lav)-36, ....... (g‘azanah)-1958.

Savol va topshiriqlar

1.Abjad hisobi qanday yaratilgan va u nima uchun “abjad hisobi” deb ataladi?
2.Yshbu Sistema nima uchun xizmat qiladi?
3.tarix moddasini abjad asjsida hisoblang|مظهرعلما- Mazhari ulamo.