Matnli masalalarni yechish

28
IQTISODIY

MAZMUNDAGI MATNLI MASALALAR

Eslab ko‘ramiz!

Xarid uchun jami to‘langan pulni topish uchun tovar narxini uning xarid qilingan miqdoriga ko‘paytirish kerak.
Narxi, ya’ni 1 kilogrami 24 000 so‘m bo‘lgan konfetdan 5 kg xarid qilindi. Buning uchun jami qancha pul to‘lash kerak?
Yechish. Qoidaga ko‘ra, jami to‘langan pulni topish uchun tovar narxini uning xarid qilingan miqdoriga ko‘paytiriladi:

Narx

Miqdor

Jami to‘langan pul
= ·

Unga asoslansak, 24 000 · 5 = 120 000 so‘m to‘lash kerak.

Javob. 120 000 so‘m.

C = p ^. n
Jami to‘langan pulni - C, tovar narxi - p , miqdorini -n bilan belgilasak, yuqoridagi bu kattaliklar orasidagi bog‘lanishni quyidagi formula bilan yozish mumkin:
Noma’lum ko‘paytuvchini topish qoidasidan foydalanib, bu masalaga teskari masalalarni yechish formulalari va qoidalarini ham hosil qilish mumkin:
p = C : n
Tovar narxini topish uchun jami to‘langan pulni tovar miqdoriga bo‘lish kerak.
n = C : p
Tovar miqdorini topish uchun jami to‘langan pulni tovar narxiga bo‘lish kerak.
12 kg olma uchun jami 72 000 so‘m to‘landi. Olma narxini toping.
Yechish. p = C : n formuladagi harflar o‘rniga masalada berilgan ma’lum qiymatlarni qo‘yamiz. Natijada, p = 72 000 : 12 tenglamani hosil qilamiz. Uni yechib p = 6 000 so‘m ekanligini topamiz.
Javob. 6 000 so‘m.
Masalaning sharti va yechimini daftarga quyidagicha yozish tavsiya etiladi:
Berilgan: Yechish:
n = 12 kg p = C : n

C = 72 000 so‘m
p = ?
Javob: 6 000 so‘m.

Mashq qilamiz

p = 72 000 : 12
t = 6 000 (so‘m).

445. 
     Oromgohda har bir bolaga kuniga 60 g shakar beriladi. Oromgohda 342 ta bola bor. Bir kun bolalarni shakar bilan ta’minlash uchun bir kilogramlik shakar paketlardan kamida nechta kerak bo‘ladi? Agar shakarning narxi 8300 so‘m bo‘lsa, bir kunda oromgohda necha so‘mlik shakar ishlatiladi?
     

445. 
     Masala shartini to‘ldiring va yeching (2-rasm):
     

Do‘konda bir xil bo‘yoqdan 3 yoki undan ko‘p banka sotib olinsa, sotib olingan har bir banka bo‘yoq narxi 1/5 qismiga kamaytirilishini e’lon qilishdi. Agar oila bo‘yoq sotib olsa, necha so‘m mablag‘ tejab qoladi?

445. 
     Do‘konda reklama tadbiri o‘tkazil- moqda: sotib olingan har ikki dona choy qadog‘iga uchinchisi sovg‘a qilinadi (3-rasm). Choy qadog‘ining narxi 11 500 so‘m. 100 000 so‘mga ko‘pi bilan necha dona choy qadog‘i sotib olish mumkin?
     
446. 
     1 m² polni bo‘yash uchun 200 g bo‘yoq kerak bo‘ladi. Bo‘yoq 2 kg lik bankalarda sotiladi. Yuzi 64 m² bo‘lgan polni bo‘yash uchun necha banka bo‘yoq sotib olish kerak? Bir banka bo‘yoq narxi 80 000 so‘m bo‘lsa, bo‘yoq ishlari uchun qancha mablag‘ kerak bo‘ladi?
     
447. 
     
     Uyni ta’mirlash uchun 42 o‘ram gulqog‘oz sotib olindi. Bitta quti yelim 8 ta o‘ram gulqog‘oz uchun yetadi. Gulqog‘ozlarni devorga yopishtirish uchun necha quti yelim sotib olish kerak? Bir o‘ram gulqog‘oz narxi 70 000 so‘m, bir quti elim narxi 10 000 so‘m bo‘lsa, uyni ta’mirlash uchun qancha mablag‘ kerak bo‘ladi?
     
448. 
     Oromgohda har bir bola uchun kuniga 20 g sariyog‘ beriladi. Oromgohda 456 ta bola bor. Bir kunda bolalarni sariyog‘ bilan ta’minlash uchun uch kilogramlik sariyog‘ bo‘laklardan kamida nechta kerak bo‘ladi?
     
449. 
     Do‘konda reklama tadbiri o‘tkazilmoqda: sotib olingan har ikki dona tish pastasiga uchinchisi sovg‘a qilinadi. Tish pastasining narxi 8500 so‘m. 50 000 so‘mga ko‘pi bilan nechta tish pastasi sotib olish mumkin?
     
450. 
     1 m² shiftni bo‘yash uchun 150 g bo‘yoq kerak bo‘ladi. Bo‘yoq 3 kg lik bankalarda sotiladi. Yuzi 78 m² bo‘lgan shiftni bo‘yash uchun necha banka bo‘yoq sotib olish kerak? Bir banka bo‘yoq narxi 130 000 so‘m bo‘lsa, bo‘yoq ishlari uchun qancha mablag‘ kerak bo‘ladi?
     
451. 
     Uyni ta’mirlash uchun 38 o‘ram gulqog‘oz sotib olindi. Bitta pachka yelim
     

7 ta o‘ram gulqog‘oz uchun yetadi. Gulqog‘ozlarni devorga yopishtirish uchun necha pachka yelim sotib olish kerak? Bir o‘ram gulqog‘oz narxi 95 000 so‘m, bir pachka yelim narxi 9 000 so‘m bo‘lsa, uyni ta’mirlash uchun qancha mablag‘ kerak bo‘ladi?