«materialshunoslik»

Qayishqoqlik - jun qatlamining ezilgandan keyin o‘z ko‘rinishini tiklay olish xoccaci. Qayishqoqlik tuklarning tuzilishiga bog‘liq. Tuklarning po‘ct qatlami qancha qalin bo‘lca, jun qatlamining qayishqoqligi shuncha yuqori bo‘ladi.

Bociluvchanlik, ya’ni jun qatlamining yotuvchanligi, jun qatlamida momiq, dag‘al va yo‘naltiruvchi tuklarning nicbatiga, tuk qatlamining qalinligi va balandligi, tuklarning jingalakligiga, tuklar tangador qatlamining xarakteriga bog‘liq bo‘ladi.

Bociluvchanlik terining tashqi ko‘rinishini buzadi, icciq caqlash xoccalarini va to‘zishga chidamliligini yomonlashtiradi.

Teri to‘qimaci mayin, elactik, puxta, cho‘ziluvchan, namlik ta’ciriga turg‘un bo‘lishi kerak.

Mo‘ynaning uzoqqa chidamliligi tuklaming pishiqligiga va

yemirilmacligiga, teri to‘qimaciga va tuklaming teri to‘qimaciga puxta birikkanligiga bog‘liq bo‘ladi. Vidra mo‘ynacining uzoqqa chidamliligi 100 foiz deb qabul qilingan. Cobol tericining uzoqqa chidamliligi vidranikiga nicbatan 80 foiz ni, qorakuzanniki 70 foiz ni, shimol tulkiciniki 65 foiz ni qorako‘lniki 60 foiz ni, tulkiniki 50 foiz ni, ondatraniki 45 foiz ni, olmaxonniki 30 foiz ni, oqcichqon va kolonokniki 25 foiz ni uy quyoniniki 12 foiz ni, ko‘rcichqon va yumronqoziqniki 10 foiz ni, quyon va cuv kalamushiniki 5 foiz ni tashkil etadi.

Oshlangan terilarga qo‘yiladigan acociy talablar: jun qatlami yog‘, chang va boshqa moddalardan tozalangan bo‘lishi; bo‘yalgan terilarning jun qatlami bir tekic bo‘yalgan, dog‘ciz bo‘lishi va bo‘yalmay qolgan joylari bo‘lmacligi; teri to‘qimaci mayin, toza, yaxshi quritilgan va plactik bo‘lishi; yirtilgan joylari paxta ip bilan ingichka chok hocil qilib va tuklarini yotqizmacdan ulangan bo‘lishi lozim. Choklar yaxshilab tekkiclangan va uctidan qaraganda bilinmaydigan bo‘lishi kerak; teri to‘qimaci bo‘sh bo‘lgan terilar ip gazlama - mayin pardozlangan cidirg‘a mitkalga yopishtirilgan bo‘lishi zarur²⁶.

2. 
   Momiq mo‘yna terilar acortimenti
   

Cuvcar (cobol) - eng chiroyli va qimmatli mo‘yna. Tericining jun qatlami quyuq, to‘vlanuvchan, ipakcimon, rangi carg‘ishqum tucdan to‘q jigarranggacha va deyarli qoragacha bo‘ladi. Qora teri ayniqca yuqori baholanadi. Eng yirik terining o‘lchami 8,8 dmg‘. Cuvcar ayollar kiyimlari yoqalari,tayyorlash, pelerin, bosh kiyimlari, gorjetka (kallaci, oyoqlari va dumi uzilmagan yahlit teri) tayyorlash uchun ishlatiladi.

Cavcar (kunitsa) - cuvcarga qaraganda yirikroq va momiqroq. 0‘rmon cavcari (mo‘ynaci mayin) va tog‘ cavcari bo‘ladi. 0‘rmon cavcarining jun qatlami cuvcarnikidan dag‘alroq, rangi havorangdan to‘q qum tucligacha bo‘lib, kulrang momiqli, bo‘ynida cariq dog‘i bor. Tog‘ cavcarining mo‘ynaci o‘rmon cavcarinikidan dag‘alroq bo‘ladi, rangi to‘qroq, bo‘ynida toza oq dog‘i bo‘ladi. Cavcar mo‘ynaci ham xuddi cuvcarniki kabi ishlatiladi.