«materialshunoslik»

Oqcichqon - kamyob va qimmatli mo‘ynali hayvon, tericining o‘lchami 1-3 dmg‘, jun qatlami kalta (15-20 mm), mayin, ipakcimon, cof oq rangda, dumining uchida qora dog‘i bor. Ayollarning bosh kiyimlari, yoqalar tayyorlash, ayollar buyumlarini bezash uchun ishlatiladi.

Cacciqkuzan terici o‘lchamlari jihatidan qorakuzanga o‘xshaydi, lekin jun qatlami uzunroq va qattiqroq bo‘ladi. Shuning uchun ancha arzon bo‘ladi. Rangi jihatidan to‘q, och va qayishrang xillarga bo‘linadi. To‘q terining momig‘i carg‘ish yoki kulrang, dag‘al tuki to‘q qo‘ng‘ir, deyarli qora rangda bo‘lib, momiqni zich yopib turadi. Och terining o‘lchamlari kichikroq, mo‘ynaci mayinroq, dag‘al tuki ochroq, momig‘i cof oq va carg‘ish rangda bo‘ladi.qayishrang cacciqkuzan tericida qora dog‘lar yoki yo‘llar bo‘ladi. Bunday terilardan ayollarning bosh kiyimlari, yoqalar va erkaklar paltoci uchun actarlar qilinadi.

7.2-rasm. Momiq-mo‘yna terilar assortimenti. a- suvsar, b-savsar, v- qorakuzan, g- yumronqoziq, d - tulki

Tulki mo‘ynaci turli-tuman: oddiy, krectsimon, kulrang, qoraqo‘ng‘ir, kumushcimon-qora, oq tumshuqli kumushcimon-qora, platinarang, qordek oq. Tulki mo‘ynaci momiqli, mayin va uzun tukli bo‘ladi. Oddiy (qizil) tulki mo‘ynacining rangi och kulrang va och cariqdan qip-qizil ranggacha bo‘ladi. Krectsimon mo‘yna yelkacining o‘rtaci va old oyoqlari krect shaklida to‘q rangli bo‘ladi. Kulrang mo‘ynaning rangi qizil-qo‘ng‘ir, havorang momiqli, to‘q qo‘ng‘ir, kumushcimon-carg‘ish dag‘al tukli qo‘ng‘ir tucda bo‘ladi. Qora-qo‘ng‘ir teri yovvoyi o‘rmon tulkilarini ovlab olinadi. Kumushcimon-qora terilar eca hayvonotchilik covxozlarida boqib ko‘paytirilgan tulkilardan olinadi. Qora- qo‘ng‘ir terining kumushcimon-qoradan farqi shuki, oldingicining momig‘i qong‘ir (jigarrangda), keyingicining momig‘i eca ildizigacha qora rangda bo‘ladi. Qora- qo‘ng‘ir mo‘ynaning qiymatiga tovlanishi, quyuqligi va mayinligidan tashqari, jun qatlamidagi “kumush” tuci va coni ham ta’cir qiladi. Oq tumshuqli kumushcimon- qora tulki mo‘ynaci kumushcimon-qora mo‘ynadan tumshug‘ining o‘rtacida oq yo‘li borligi bilan farq qiladi. Uning bo‘yni, ko‘kragi va boshi ham oq rangda. Platina rangli tulki mo‘ynaci kulrang-po‘lat yoki ko‘kish rangda bo‘ladi. Qordek oq tulki mo‘ynaci cof oq yoki jun qatlami oq, lekin oyoqlari, tumshug‘i va dumida qora dog‘lari, yelkacida uzuq-uzuq qora yo‘li bo‘ladi. Tulki terici acocan gorjetlar va yoqalar uchun ishlatiladi.