Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

 
Po’lat yuzasini azot va uglerodga to’yintirish. 
Po’lat yuzasini bir vaqtning o’zida suyuq muhitda azot va uglerodga to’yintirish 
tsianlash 

---

96 
deyiladi. Tarkibida uglerod miqdori 0,2–0,4% bo’lgan konstruktsion po’latlar 820–860°C 
haroratda tsianlanadi. TSianlash natijasida buyum yuzasining qattiqligi va yeyilishga 
chidamliligi ortadi. TSianlash suyultirilgan tuzli vannalarda olib boriladi: 
2NaCN + O
2
= 2NaCNO 
2NaCNO + O, = 2NaCNO
3
+ CO + 2Nat 
2CO = CO + Cat 
Ajralib chiqqan uglerod va azot buyum yuzasiga singadi (diffuziyalanadi). Bunda 
diffuzion qatlamning qalinligi 0,15–0,35 mm ni tashkil etadi. 930–950°C haroratda tsianlash 
orqali diffuzion qatlam qalinligini 2 mm gacha etkazish mumkin. Buyumlar tsianlash haroratida 
to’g’ridan-to’g’ri toblanib, past haroratda bo’shatiladi. Bunda qatlamning qalinligi kichik, 
qattiqligi 58–62 HRC ga teng bo’ladi. TSianlangan qatlam qalinligining vaqtga bog’liqlik 
chizmasi 14.5–rasmda berilgan. 
14.5–rasm. TSianlangan qatlam qalinligining vaqtga bog’liqligi 
 
Nazorat savollari: 
1.
Termik, kimyoviy-termik va boshqa puxtalash usullari haqida ma’lumot bering.
2.
Termik ishlov berish bilan po’latlar strukturasini boshqarish mumkinmi?
3.
Termik ishlov berish turlarini aytib bering? 
4.
Sof termik ishlov berish turlari qanday? 
5.
Po’latlarga kimyoviy-termik ishlov berish usullari 
6.
Puxtalash qanday amalga oshiriladi? 
7.
Rekristallash nima? 
15- mavzu. Materiallarni tadqiqot qilish usullari haqida ma’lumot 
15.1-Sifat analizi asoslari 
 
Reja: 
1.
Sifat analizining usullari va analitik reaktsiyalarning bajarilish usullari 
2.
Analitik reaktsiyalarni amalga oshirishning shart-sharoitlari, reaktsiyalarning sezgirligi, 
o’ziga xosligi 
3.
Eritmani bo’lib-bo’lib va sistematik analiz qilish, guruh reagenti, kationlarning analitik 
guruhlarga bo’linishi, kationlar analitik klassifikatsiyasining D.I. Mendeleevning davriy 
sistemasiga bog’liqligi