Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

Siljish 
qoidasiga
Boshqa bir yaxshi ma’lum yirik zarrali to’ldirgichli kompozitsion material – 
tsement (matritsa), qum va shag’aldan (to’ldirgich zarralari) tashkil topgap 
beton. Armaturalash yetarli samarali bo’lishi uchun zarralar o’lchami 
nisbatan kichik bo’lishi va matritsa hajmida bir tekis taqsimlanishi kerak. 
Kompozitni holati ikkala fazaning undagi hajmiy nisbatiga bog’liq. 
Kompozitdagi to’ldirgichni miqdori ortishiga qarab aralashmani mexanik 
xarakteristikalari ortadi. Ikki fazali sistemada elastiklik modulini 
disperslangan fazaning hajmiy miqdoriga bog’liqligini ko’rsatish uchun 
ikkita formula taklif etilgan.
Siljish qoidasiga
binoan elastiklik moduli ikki 
chegara o’rtasida joylashgan – yuqori chegara, quyidagi formula bilan 
ifodalangan: 
E
s
(u) = E
m
V
m
+ E
p
V
p
(16.1) 
va quyidagi formula bilan ifodalangan – quyi chegara: 
E
s
(l) = 
𝐸𝑚 𝐸𝑝
Vm Ep + Vp Em
(16.2) 
Bu tenglamalarda 
V
va
E
– hajmiy miqdor va elastiklik moduli, 
c, m, p 
satr 
osti indekslar bo’lib kompozit, matritsa va disperslangan zarralarga 
tegishli.16.3. rasmda volfram zarralari tashkil qilgan dispers fazaning 
elastiklik modulining
V
p
ga mis-volfram sistemasi uchun yuqori va quyi 
chegaralar uchun kontsentratsion bog’lanish grafigi keltirilgan. Tajriba 
nuqtalari chegaralar orasida joylashgan. Tolalar bilan armaturalangan 
kompozitsion materiallar uchun (16.1) va (16.2) tenglamalar analogi 16.5 
bo’limda keltirilgan. 
Yirik zarralardan tashkil topgan kompozitlar turli materiallar uchun 
olinishi mumkin – metallar, keramika va polimerlar. Metall va keramika 
asosidagi kompozitsiyaga metallokeramika misol bo’lishi mumkin.

---

75