Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

2.5-rasm. Uglerodli po‘latning yupqa plastinali perlit mikrostrukturasi: 
a - yorug‘lik mikroskopida X1000; b - elektron mikroskopida. X1200 

---

165 
2.6-rasm. Elektron mikroskopning taxminiy joylashtirish rejasi. 
 
Universal elektron mikroskopning taxminiy joylashtirish rejasi quyidagi 2.6-rasmda 
ko‘rsatilgan. UEMV-100K xili elektron mikroskop 30 m
2
maydonning birinchi qavatida quruq 
va toza maxsus ajratilgan xonaga o‘rnatilgan bo‘lishi, atrofida pribor, abob-uskuna, jihozlar va 
vibratsiya beruvchi moslamalardan uzoqroq turishi kerak. Pribor uchun ajratilgan xona binoning 
birinchi qavatida, to‘liq jihozlangan quruq, podvalsiz (yerto‘la) holda bo‘ladi. Elektron 
mikroskop bilan ishlayotganda xona harorati 10-30
0
S, o‘rtacha namligi ko‘pi bilan 60-70% 
bo‘ladi. Setdagi kuchlanish uch fazali almashuvchi tok-220/380V, chastotasi 50 gs, quvvati 4 
kvt.
2.3. Ishni bajarish uchun kerak bo‘ladigan jihozlar, asbob- uskunalar, namunalar 
va materiallar: 
Universial elektron mikroskop va uning asosiy qismlari, ichki strukturani tekshirish 
uchun mo‘ljallangan maxsus na’munalar, davlat standarti bo‘yicha jadvallar va boshqalar kiradi. 
2.4. Ishni bajarish tartibi: 
Ishning mavzusi va maqsadi, elektron mikroskopning umumiy ko‘rinishi va optik 
sxemasi, kolonnasi, namunalar strukturasi ulardagi nurlarning yo‘nalishi, kattalashtirish jadvali, 
adabiyotlar ro‘yxati va xulosa. 
ersal elektron mikroskopning tuzilishi va ishlash printsipi bilan tanishish professor-
o‘qituvchilar rahbarligida talabalar bilan birga bajariladi. 
ektron mikroskopning optik sxemasi, vakuum va elektron 
emalari hamda umumiy tuzilishi bilan tanishib oladilar. 
ektron mikroskopning replika changitish mashinasi bilan ham yaqindan tanishadilar. 
erakli darajaga yetgach, o‘qituvc
elektron – ta’minlash sistemasi zanjirini ulaydi. Keyin katodga qizdirish toki ulanadi va yuqori 
kuchlanish beriladi. 
Mikroskopda ish quyidagi tartibda bajariladi: 
ekt (namuna) mikroskop kollonasiga kiritib o‘rnatiladi. 
erakli darajaga yetkaziladi. 
ergiya toki beriladi. 
ertura diafragmasi kiritiladi. 
ekt (namuna) tasviri, ob’yektivli linzadagi tok kuchini o‘zgartirib fokusga 
kiritiladi. 
kuchi o‘zgartirilib ekranda kerakli kattalashtirish olinadi. 
ektni (namuna) pribor stolidan surib struktura rasmini olish uchun kerakli joyi tanlanadi 
va olinadi. 

---

166