Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ANDIJON -2020 
 
 

---

5 
 
1-Modul. Yo’nalishga kirish. 
1-mavzu. Kirish.
“
Yo’nalishga kirish” fanining bakalavrlar tayyorlashdagi o’rni.
Reja: 
1.“Yo’nalishga kirish” fanining bakalavrlar tayyorlashdagi o’rni
.
2.Fanning maqsadi va vazifasi.
3.“Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi” yo’nalishi bo’yicha tayyorlanadigan 
mutaxassislarga qo’yilgan talablar. 
Tayanch iboralar: materialshunoslik, bakalavr, yangi material, texnologiya, maqsad, 
vazifa, talab. 
 
Ushbu ma’ruzalar kursi namunaviy o’quv dasturiga muvofiq yozilgan bo’lib oliy o’quv 
ta’lim muassasalari “5320100-Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi” 
yo’nalishlarida ta’lim olayotgan bakalavrlar uchun mo’ljallangan.
 
Kadrlar tayyorlash Milliy dasturining talablari doirasida ta’lim mazmunini yanada 
boyitishda, ularni uslubiy jihatdan ta’minoti barcha ta’lim muassasalarini zamon talablariga 
javob beruvchi o’quv adabiyotlari bilan ta’minlash muhim ahamiyat kasb etadi. SHu bois fan-
texnika va texnologiya rivojlanishining hozirgi zamon talablariga va Davlat ta’lim standartlari 
dasturiga mos keladigan o’zbek tilida yozilgan darsliklarga ehtiyoj kun sayin ortib bormoqda. 
Jamiyat taraqqiyotidagi har qanday islohot, iqtisodiyotdagi har qanday natijaning 
pirovard maqsadi kishilar turmushini, maishiy sharoitini yaxshilash, farovonlik darajasini 
yuksaltirishga qaratilgan. SHu nuqtai nazardan qaraganda, oxirgi yillarda mamlakatda 
zamonaviy texnologiyalar asosida xorijiy hamkorlar bilan birgalikda yangi korxonalar qurildi. 
Eksport salohiyatiga ega zamonaviy korxonalar qurilishi natijasida qo’shimcha ish o’rinlari 
paydo bo’ldi. Jumladan, keyingi yillarda mashinasozlik sanoatida ham tub o’zgarishlar bo’ldi. 
Mashinasozlikda ishlatiladigan materiallar olishning zamonaviy usullari, ularga ishlov 
berishning yangi texnologiyalari qo’llanilmoqda. 
Respublikamiz mashinasozligi, metallurgiyasi va sanoatining barcha sohalarida mashina 
detallarining ishonchli va uzoq muddat ishlashini ta’minlash uchun ularni tayyorlashning 
zamonaviy texnologik jarayonlari ishlab chiqilmoqda. 
Ushbu o’quv-uslubiy majmuada «Yo’nalishga kirish» fanidan yetarli darajada 
ma’lumotlar berilgan bo’lib, materiallarning turlari va xossalari, metallarning tuzilishi, ulardan 
qotishmalar olish, olingan qotishmalarning xossalarini o’rganish va yaxshilashning zamonaviy 
usullari, qotishmalardan detallar yasash va ularga har xil usullar bilan ishlov berish asoslari 
keltirilgan. Kompozitsion materiallar, ularni olish texnologiyalari, mashina detallariga ishlov 
berishning zamonaviy usullari amaliy ravishda ko’rsatib berilgan. Zamonaviy mashinalarning 
ko’pgina detallarida metall o’rniga metallmas materiallarning qo’llanilishini hisobga olgan 
holda, metallmas materiallar va ulardan buyumlar tayyorlash texnologiyasi to’g’risida ham 
ma’lumotlar berilgan. 
Mashina detallari uchun material tanlash masalasi va ularga ishlov berish texnologik 
jarayonida bir-biriga zid bo’lgan masalalar mavjud. Masalan, uzoq muddat davomida xavf-
xatarsiz ishlashni ta’minlay oladigan mashina-mexanizmlar yaratishda qo’llaniladigan detallar 
arzon, ixcham, bejirim, puxta bo’lishi bilan bir qatorda yuqori sifatli materiallardan tayyorlanishi 
lozim. O’z-o’zidan ravshanki, bunday materiallarga ishlov berish tannarxning keskin oshishiga 
sabab bo’ladi. Bunday murakkab muhandislik muammolarini yechishda, materialshunoslik fani 
muhim ahamiyat kasb etadi. Qolaversa, bu fan ko’pgina muhandislik fanlariga boshlang’ich asos 

---

6 
bo’ladi. Kelgusida malakali muxandis xodimlar bo’lib yetishishni niyat qilgan har bir talabadan 
fanni puxta o’zlashtirish talab etiladi.