Materialshunoslik va konstruksion materiallar texnologiyasi 2 qism. Тавсия қилинадиган адабиётлар

Qora metal qotishmalari va turlari .

• Temirning tarkibiga boshqa metallarni qo‘shish bilan uning xususiyatlarini va tasnifini o‘zgartirish mumkin. Sanoatni rivojlanishi ko‘plab qora metall qotishmalarini yaratilishiga sabab bo‘ldi. Ular quyidagilar:
• Po‘lat. Qora metal metallarning keng tarqalgan turi. U amalda xamma joyda foydalaniladi. Qotishma xosil qilish uchun 0,02 dan 2,14% uglerod va 99 % temirdan foydalaniladi. Tarkibga boshqa turdagi moddalarni qo‘shilishi sezilarli darajada temir xususiyatlarini yaxshi tomonga o‘zgartiradi.
• Cho‘yan. Temir qotishmalarning ikkinchi vakili. Cho‘yanda uglerodning protsent miqdori kshproq, 3dan 5 % gacha. Ushbu metall xalq xo‘jaligida keng ishlatiladi.

Qora metallarning qo‘llash soxalari

• Bugun qora metall quyidagi soxalarda keng ishlatiladi:
• Avtomobilsozlikda
• Oziq-ovqat sanoatida
• Elektroteznika va issiqlik energetikasida
• Sanoat va fuqaro qo‘rilishida
• Boshqa soxalarda
• Bunda kamyob xususiyatlari bo‘lgan metallar ekspluatatsiya sharoitlarida qo‘llanishi mumkin. Bu xaroratlar farqi bor joylar, agressiv muxitlar va x.z.

Rangli metall xususiyatlari

• Rangli metallar nodir xususiyatlarga ega. Ular qotishmalarni turli soxada ishlatishga imkon beradi. Rangli metall narxi ancha qimmat. Bu resurslarni kamligi bilan tushuntiriladi. Shu sababli rangli metall lomlari qayta ishlanadi. Rangli metallarning asosiy xususiyati quyidagilar:
• Korroziyaga bardoshlilik.
• Yaxshi elektr o‘tkazuvchanlik,
• Yuqori darajadagi plastiklik va egiluvchanlik,
• qora metalga nisbatan yengil
• Nodir xususiyatlar borligi va x.z
• Rangli metallarning qo‘llanish soxalari mavjud. Farmasevtika, meditsina, aviasozlik va boshqalar.

Rangli metallarning asosiy turlari

• Rangli metallarning turlari qora metalga qaraganda ko‘proq. Qotishmaning tarkibiga turli moddalarni qo‘shib turli struktura va turli xususiyatlarni xosil qilish mumkin. Bugungi kunda rangli metallar quyidagicha klassifikatsiyalanadi.
• Og‘ir (qo‘rg‘oshin, mis, rux)
• Yengil (alyumin, titan, litiy)
• Qiyin eriydigan (volfram, vanadiy)
• Nodir (kumush tilla platina)
• Radioaktiv (uran, radiy)
• Kam tarqalgan (indiy, talliy, germaniy)
• Xar bir tur rangli metal o‘z xususiyatlariga ega.