Materialshunoslik indd

10.12 rasm. Kremniy misolida o‘ziga tegishli yarim 
o‘tkazgichlarda o‘tkazuvchanlik uchun tashqi elektr maydoni-
ning qo‘yilishi natijasidagi atomlararo o‘zaro aloqalar modeli: a 
– qo‘zg‘atishgacha, b va d –qo‘zg‘atishdan keyin (mos ravishda 
erkin elektronlar va teshiklar harakati uchun)
22
.
Bunday elektronning energetik holati zonali tuzilma nuqtayi na­
zaridan  ko‘rib  chiqilishi  mumkin.  Har  bir  bog‘langan  elektron 
uchun yagona elektron darajasi yoki energetik holat mavjud bo‘lib, 
u  o‘tkazuvchanlik  zonasining  tagida  joylashgan  taqiqlangan  zona 
ichiga joylashadi. 
22
 Callister,William D., Materials science and engineering: an introduction, 
7th ed.p.cm/ ­ Printed in the United States of America/ John Wiley & Sons, Inc.­ 
2014. 742­bet
(d)

---

185
Xona haroratida issiqlik energiyasi katta miqdordagi elektronlarni 
donorlik  holatidan  o‘tkazuvchanlik  zonasiga  o‘tkazish  uchun  ye­
tarli bo‘ladi. Bundan tashqari, o‘ziga tegishli o‘tkazuvchanlik bilan 
shartlashilgan valentlik zonasidan o‘tkazuvchanlik zonasiga o‘tishlar 
amalga oshadi, biroq bu effekt hisobga olmaydigan darajada kichik 
bo‘ladi.