Materialshunoslik indd

Aralashmali yarimo‘tkazgichlar
.  Deyarli  barcha  sanoatda  ish
-
lab  chiqariladigan  yarimo‘tkazgichlar  aralashmali  turga  kiradi.  Bu 
shuni anglatadiki, ularning elektr xossalari minimal miqdorda mav-
jud bo‘lgan va ortiqcha elektronlar yoki teshiklarni hosil qiladigan 
begona elementlar bilan belgilanadi. Masalan, 10
12
 ta kremniy atom-
larida bitta tartibdagi aralashmali atomlarning konsentratsiyasi krem-
niy xona haroratida aralashmali yarimo‘tkazgichga aylanishi uchun 
yetarli bo‘ladi. 
n-
turidagi aralashmali yarimo‘tkazgichlar
. Aralashmali turda-
gi yarimo‘tkazgichlar qanday ishlashini tasavvur qilish uchun yana 
yarimo‘tkazgichli  kremniyga  e’tibor  qaratamiz.  Har  bir  kremniy 
atomi kremniyning bitta qo‘shni atomi bilan bog‘langan to‘rtta elek-
tronga ega bo‘ladi. Endi kremniy tuzilmasida valentligi 5 ga teng 
bo‘lgan  aralashmali  atom  qo‘shilgan  deb  faraz  qilamiz.  Bu V  “A” 
guruhidagi elementlar atomi bo‘lishi mumkin, masalan, fosfor, mar-
gimush yoki surma. Faqat beshtadan to‘rtta valentli elektron aloqalar-
ni yaratishda ishtirok etishi mumkin, chunki qo‘shni  atomlarda faqat 
to‘rttadan  elektron  bo‘ladi.  Ortiqcha  beshinchi  elektron  (10.12  (
a
) 
rasm)da ko‘rsatilganday aralashmali atom atrofidagi zaif bog‘lanish 
bilan elektrostatik tortishish kuchlari bilan aloqa qiladi. Shuning 
uchun u aralashmali atomdan osongina ajraladi va erkin bo‘lib qoladi 
, ya’ni o‘tkazuvchanlik elektroniga aylanadi (10.12­rasm, 
b 
va 
d).

---

184