Materialshunoslik indd

Suyak yelimi
 yog‘sizlantirilgan hayvonot suyaklari va shoxlarini 
pishirib  tayyorlanadi.  Yelimlash  xususiyatlariga  ko‘ra  go‘shtparda 
yelimi suyak yelimidan ustun turadi.
Go‘shtparda va suyak yelimlari qattiq plita shaklida tayyorlanadi. 
Plitalar tiniq, sarg‘ish yoki qoramtir rangda bo‘ladi. Toza, sifatli ye-
limlarning sinig‘i shisha kabi yaltiraydi.

---

149
Quruq yelimlar tolon, mayda bo‘laklar va boshqa ko‘rinishlarda 
ham tayyorlanadi.
Yelimlash sovuq (­12...­30 °C) da, issiq (+40...+70 °C) da va qay­
noq (80 °C va undan yuqori) holda olib borilishi mumkin.
Buyum  yoki  detallarni  biriktirishda,  fanerlarni  o‘rtacha  normal 
quyuqlikdagi yelim eritmasidan foydalaniladi. Suyuq yelim eritmasi, 
asosan, gruntovkalash maqsadida ishlatiladi.
Yelimlarning puxtaligini aniqlash uchun yelimlangan chok (birik
-
ma)  tajriba  yo‘li  bilan  tekshiriladi.  Buning  uchun  namligi  7–12  % 
bo‘lgan  shumtol  yoki  eman  yog‘ochidan  namunalar  (25x50x50  va 
25x50 mm o‘lchamli) olinib, tolalar yo‘nalishida bir­biriga parallel 
qilib  yelimlanadi,  so‘ngra  namuna  birikmaning  yelimlangan  choki 
iskana yordamida yorib ko‘riladi. Agar bunda birikma yelimlangan 
joyidan ajralmasdan yog‘och yorilsa yoki ko‘chib chiqsa, yelimning 
yopishtirish xususiyati yaxshi, yelimli chok puxta deb hisoblanadi. 
Tajriba sharoitida esa, yelimlangan chokning puxtaligini press yor
-
damida so‘ruvchi kuchning qiymatini oshira borish yo‘li bilan tek
-
shiriladi va h.k. 
Duradgorlik  yelimlari  nam  ta’sirida  puxtaligini  yo‘qotadi  (nam
-
ga  chidamsiz  bo‘ladi).  Shuning  uchun  nam  sharoitda  ishlaydigan 
buyumlar namga chidamli maxsus yelimlar bilan yelimlanadi.
Albuminli yelim
 hayvon qoniga ohak aralashtirish yo‘li bilan 
olinadi. Albuminli yelim bilan yelimlanadigan birikma issiq holat-
da  presslab  yopishtiriladi.  Yelimlangan  joyda  qoramtir  chok  hosil 
bo‘ladi. Albuminli yelimlar faqat yelimlangan fanerlar uchun ishla
-
tiladi.