Materiallar



Download 6,18 Mb.
Pdf ko'rish
bet497/503
Sana31.12.2021
Hajmi6,18 Mb.
#272983
1   ...   493   494   495   496   497   498   499   500   ...   503
Bog'liq
Materiallar qarshiligi (2)

/ „ - / , = ---------
=  k h ( c r v - a
x)
cy 
c*


Bu  yerda  К  -   materialning  optik  aktivligiga  bogMiq  boMgan  proporsio­
nallik  koeffitsienti.
Binobarin,  tasm alaming  ikkinchi  xili  uchun  kuchlanishlar  farqi  
t x
 
o ‘zgarmas  miqdordir:
Bu  yerdagi  n  -   tasmaning  tartib  raqami  deyiladi.
Proporsionallik  koeffitsienti  К   (optik  doimiylik)  namunani  tajribadan 
ilgari  oddiy  c h o ‘zilish g a  sinash  o rqali  aniqlanad i.  A gar  q u tb lan gan  
yorugMikda  namuna  materialidan  ishlangan  sterjen  cho‘zilsa  va  undan  kuch­
lanish
qiymatlarda  o ‘tib  tursa,  namunaning  ekrandagi  tasviri  ketma-ket  qorayadi.
2 л
Ikki  qorayish  orasidagi  yukni  oMchash  orqali  cr -  —^   aniqlanadi,  keyin
со
  ning  mazkur  qiymati  uchun    koeffitsienti  topiladi.
Modeldagi  qoramtir tasmalar  izoponalardan  yengil  farqlanadi.  Agar  pol­
yarizator  birgalikda  og‘dirilsa,  ya’ni  a   burchagi  o ‘zgartirilsa,  izoponalar 
o ‘zining  shaklini  o ‘zgartiradi.  cr,, -  c r tasmalari  esa  o‘zgarmas  boMib  qola- 
veradi.  Tekis  modelning  kuchlanish  holatini  tekshirishda  shu  usuldan  foy- 
dalaniladi.  Kutblanish  tekisligini  og'dirish  yoMi  bilan  (ko‘pincha  5°  interval 
bilan)  izoponalar  oilasi  tuziladi.  Izoponalar asosida modelda bosh kuchlaming 
trayektoriyalari  qiyinchiliklarsiz  quriladi.
Agar  polyarizator  va  analizatorlam ing  holatini  o ‘zgartirmay,  modelga 
qo'yiladigan  yukni  o ‘zgartiriIsa,  modelning  tasvirida  tasm alam ing  paydo 
boMishi  va  siljishini  ko‘rish  mumkin.  Masalan,  prizmatik  brus  egilganda 
I5.17-rasmda  ko ‘rsatilgan  tasmalar  sistemasi  hosil  boMadi.
 
_  2 л  
_   
0;  —
;  2 —

3 —
;
cokh ’ 
cokh ’ 
cokh ’
cokh'


M odelning  o ‘rta  qismida,  s o f  egilish  boMgan  joyda,  tasm alam ing  bir 
tekisda  joylashganligini  ko ‘ramiz.  Bu  kesim  balandligi  b o ‘yicha  kuchla- 
nishlam ing chiziqli  qonun  bo‘yicha tarqalganligini  bildiradi.  Y uk ortgan  sari 
brusning  yuqori  va  pastki  qirralarida  yangi  tasmalar  hosil  boMib,  neytral 
chiziq  tom on  siljiydi.  Bunda  tasm alar  zichlashadi,  biroq  tarq alish  tarzi 
o ‘zgarmaydi.  Yukni  noldan  boshlab  orttira  borib,  har  bir  tasm aning  tartibi- 
ni  juda  oson  aniqlasa  boMadi,    farq  ham  aniq  topiladi.
Optik  usul  crT  va  cry  ning  qiymatlarini  aiohida  aniqlash  imkoniyatini 
bermaydi.  Buning  uchun  boshqa  yordamchi  usullardan  foydalanishga  to ‘g‘ri 
keladi.  Bunday  usullardan  biri  maxsus  tenzom etr yordamida  turli  nuqtalarda 
model  qalinligining  o ‘zgarishini  oM chashdan  iborat.  Ah  k u ch lan ish lar 
yigMndisiga  proporsional  boMganligi  sababli
Ah 
M , 
4
~ h = ~~E 
- +<7’   ' 
kuchlanishlar  yigMndisi  va  ayirmasi  maMum  boMgan  taqdirda,  kuchlanish- 
laming  o ‘zini  aniqlash  qiyin  emas.  Biroq  bu  o ‘rinda  elastiklik  nazariyasi­
ning  umumiy  tenglamalaridan  foydalanish  maqbulroq  hisoblanadi.  Ammo 
bu  usul  haqida  chuqurroq  to ‘xtalish  m ateriallar  qarshiligi  doirasidan  chetga 
chiqish  boMadi.
Y uqorida  k o ‘rib  oMilgan  tekis  m odeldan  m onoxrom atik  yorugMik 
oMkazish  yoMi  bilan  optik  usulning  imkoniyatlari  tugamaydi.  K o‘pincha 
modelni  yoritish  oq  yorugMikda  amalga  oshiriladi.  Bu  holda  ekranda  qo- 
ramtir  va  yorqin  tasm alar  paydo  boMadi.  Bundan  tashqari,  modellarni  yori- 
tishda  izoponalami  sindirish  usuli  ham  bor.  Fazoviy  m odellam ing  hajmiy 
kuchlanish  holatini  tekshirishda  «muzlatish»  usulidan  foydalaniladi.
15.5.  M u a r   ta s m a la r i  usuli
Mazkur  usul  kuchlanish  holatlari  tahlili  amaliyotiga  nisbatan  keyinroq 
kirib  kela  boshladi  va  qator  afzalliklarga  ega  boMishiga  qaramay,  hozirgi 
paytda  kam  qoMlaniladi.
Muar  usuli  ikkita  bir  xil  yoki  bir-biridan  kam  farq  qiladigan  parametrli 
to ‘rni  ustma-ust  q o ‘yganda  qoramtir  va  yorqin  tasmalar  paydo  boMadigan 
effektga  asoslanadi.  Hosil  boMadigan  surat  muar  nomi  bilan  yuritiladi.  15.18- 
rasmda  ana  shu  effektni  tasvirlovchi  fotosurat  berilgan.
Agar  to ‘rlardan  birini  tekshirilayotgan  obyektga  mahkamlansa,  defor­
matsiya  chogMda  to ‘rning  shakli  o 'zg arad i;  chiziqlar  orasidagi  m asofa


o ‘zgarib,  chiziqlar  egiladi.  Shunga  mos  ravishda  m uar  tasmalari  surati  ham 
o ‘zgaradi.  Ulaming  shakli  va joylashuviga  qarab  obyekt  deformatsiyasi  ha­
qida  fikr  yuritsa  boMadi.  Shunga  doir  oddiy  bir  holni  ko‘rib  o‘tamiz.
K o‘ndaIang  chiziqli  to ‘r  yopishtirilgan  tasm a  cho 'zilay apti,  deylik 
(1 5 .19-rasm).  Bu  to ‘rning  ustiga  xuddi  o ‘ziga  o ‘xshagan  to ‘r  erkin  tashlab 
qo‘yilgan.  Chiziqlari  va  yo‘nalishi  ham  tagidagi  to ‘r  bilan  bir  xil.  Namuna 
deformatsiyaga  kirishmasidan  ilgari  ustki  to ‘r  chiziqlarining  foni  bir  tekis 
boMadi:  agar  ustki  chiziqlar  pastki  chiziqlar  ro'parasiga  tushsa  -   kulrang, 
yoniga  to ‘g‘ri  kelsa  qoramtir  rang  oladi.  Namuna  cho'zilganda  birinchi  to ‘r 
chiziqlari  orasidagi  masofa  uzayadi  va  ko‘ndalang  yo‘nalgan  muar  tasma­
lari  hosil  boMadi.  Hosil  boMgan  surat  15.18-rasm,  b  da  tasvirlangan.  M uar 
tasmalari  orasidagi  masofani  aniqlash  qiyin  emas.
Chiziqlar  sistem asining  ko'ndalang  qirqimini  k o ‘rib  o ‘tamiz  (15.20- 
rasm).  0 ‘ng  tomonda  deformatsiyalanmagan  etalon  to ‘m ing  qirqimi  (qada- 
mi  a ) ,  chap  tomonda  -   deformatsiyalangan  to ‘r  qirqimi  berilgan.  Uning 
qadami  quyidagi  ifodadan  aniqlanadi:
a,  = a( 1 + s ) , 
bu  yerda  e   -   sinalayotgan  namunaning  uzayishi.
Qora  muar  tasmasining  o ‘rtasida 
(A  nuqtasi)  bir  to ‘m ing  chizigM  ik­
kinchi  t o ‘rning  y orqin  tasm asiga 
to ‘g ‘ri 
k elay ap ti. 
Sxem adan 
k o ‘rinadiki,  m uar  tasmasining  qada­
mi  deb  hisoblangan  S  kesmasida,  de­
formatsiyalanmagan  to‘rda  n  ta  chi­
ziq,  boshqa  to ‘rda  n-1  ta  chiziq  joy- 
lashadi.  S hunga  k o ‘ra 

Download 6,18 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   493   494   495   496   497   498   499   500   ...   503




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish