Materiallar

Bu  esa  (12.38)  formulaga  olib  keladi.
Garmonik kuch  ta’siri.  Rezonans.  Sanoat binolarida  ba’zan  muvozanat- 
lashmagan  aylanuvchi  qismi  boMgan  mashinalar  o‘matiladi  (12.13-rasm).
P
P(
t
)
c
!
t
  .
—— — sin 
a>{t-r)
mco
P,
4
4
T
dx
12.12-rasm.  Cheksiz 
kichik 
zarbalarning  ketma-ketligi
12.13-rasm.  Rotor 
о ‘rnatilgan  balka.

---

Muvozanatlashmagan  massaning  o ‘q  atrofida  aylanishidan  hosil  boMgan 
markazdan  qochma  kuch  P  ta’sirida  balka  tebranadi.  Bu  kuchning  vertikal 
tashkil  etuvchisi
P   =   P Q
 sin 
9   t
(12.40)
boMadi.  Bu  yerda  9  -   rotor  aylanishining  burchak  tezligi.  Form uladan 
ko‘rinib  turibdiki,  uyg‘otuvchi  kuchning  balkaga  ta ’siri  garmonik  qonun 
asosida  o ‘zgaradi.
Bunday  kuch  ta ’sirida  vujudga  keladigan  tebranish  jarayonini  matema- 
tik  ko‘rinishda  ifodalash  uchun  (12.38)  formuladan  foydalanamiz:
kelib  chiqadi.  Bu  yerda  _қ, -   statik  kuch  Po  ta'sirida  hosil  boMgan  solqilik.
(12.42) 
formulaning  tahlili,  boshlangMch  shartlar  nol  boMganda,  siste- 
mada  ikki  qismdan  iborat  murakkab  tebranish  vujudga  kelishini  koMsatadi: 
qavs  ichidagi  birinchi  had  uyg‘otuvchi  kuch  takrorligi  bo'yicha  boMadigan 
tebranishni,  ikkinchi  had  esa  xususiy  tebranish  takrorligi  w  bilan  boMadigan 
tebranishni  ifodalaydi.  Shunga  ko'ra  birinchisi  -   majburiy,  ikkinchisi  -   er­
kin  tebranish  deb  ataladi.
Real  konstruksiyalarda  noelastik  qarshilik  kuchlari  ta’sirida  erkin  tebra­
nishlar  vaqt  o ‘tishi  bilan  so‘nib  boradi;  majburiy  tebranishlar  esa  avvalgi 
im plituda  bilan  davom  etaveradi.
Vaqt  oMishi  bilan  erkin  tebranishlarning  so‘nib  borishi  (b)  hamda  ikki 
xil  tebranishning  qo'shilish  jarayoni  (a)  12.14-rasmda  tasvirlangan.