Matematika fani bo‘yicha o‘zbekiston respublikasi uzluksiz ta’lim milliy o‘quv dasturlari ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi

I SINF
KOD
SONLAR VA AMALLAR
1.CA.1
0  dan  100  gacha  bo‘lgan  sonlarni  to‘g‘ri  va  teskari  tartibda  o‘qiydi,  yozadi, 
tartiblaydi,  sanaydi,  sonlar  ketma-ketligidagi  qonuniyatni  aniqlaydi,  sonlarni 
modellarda,  shu  jumladan,  sonlar  nurida  ifodalaydi  va  sonlarni  xona  birliklari 
bo‘yicha  yoyilma  shaklini  yozish  uchun  xona  birliklari  qiymatidan  foydalanadi 
sonni ikki son yig‘indisi ko‘rinishida tasvirlash va yoyilma shaklida yozilishi uchun 
turli usullardan foydalanib yig‘indi ko‘rinishida ifodalaydi va buni tenglik shaklida 
yozadi. Masalan: 97=90+7:
1.CA.2
– 100 ichida sonlarni taqqoslaydi (taqqoslash natijalarini >, = va < belgilari bilan 
qayd etib, o‘nlik va birlik raqamlar ma’nolariga asoslangan holda ikkita ikki xonali 
sonni taqqoslaydi);
1.CA.3
– sonlar ichidan toq va juftlarini ajrata oladi. Soni toq yoki juft bo‘lgan narsa-
larni tevarak-atrofdan ko‘rsatib beradi;
1.CA.4
–  “...taga  oshirish”,  “...taga  kamaytirish”  tushunchalarini  biladi.  Har  qanday 
berilgan sondan boshlab ikki, besh va o‘ntaga oshirib borish tartibida 100 gacha 
sanaydi va 10 taga kamaytirib borish tartibida teskari sanaydi;
1.CA.5
–  to‘plamlarni  soni  bo‘yicha  taqqoslaydi  va  natijani  “ko‘p”,  “kam”,  “qancha 
bo‘lsa  shuncha”, “soni  bir  xil”, “bir  nechta  ko‘p”, “bir  nechta  kam”  so‘zlari  bilan 
ifodalaydi;
1.CA.6
– o‘rin – joy nomlari (o‘ng – chap, orqada – oldida, ustida – ostida, ichida  – 
tashqarisida, yuqorida – pastda, o‘rtasida – orasida) dan foydalanadi va tasvirlaydi;
1.CA.7
– real hayotiy vaziyatlardan foydalanib qo‘shish, ayirish va tenglik belgisining 
ma’nosini  biladi.  Qo‘shish  amalining  tarkibiy  qismlari:  birinchi  qo‘shiluvchi, 
ikkinchi  qo‘shiluvchi  va  yig‘indini  hamda  ayirish  amalining  tarkibiy  qismlari: 
kamayuvchi, ayriluvchi, ayirmani biladi va farqlaydi;
1.CA.8
– 100 ichida uchta sonni  (bo‘laklab) qo‘shadi va ayiradi;
1.CA.9
– 20 ichida sonlarni qo‘shadi va ayiradi;
1.CA.10
– 100 ichida qo‘shish / ayirish amali natijasining to‘g‘riligini chamalab baholaydi;
1.CA.11
– berilgan narsalarni xossasiga ko‘ra taqqoslaydi, tartibga soladi, bir yoki bir 
nechta to‘plamlarga ajratadi, juftliklarini tuzadi;
1.CA.12
– qo‘shish va ayirish amallari o‘rtasidagi bog‘liqlikni topshiriqlarda ifodalaydi;
1.CA.13
– qo‘shish amalining o‘rin almashtirish (kommutativlik) xossasini ifodalaydi va 
undan topshiriqlar bajarishda foydalanadi. Yig‘indi va ayirmada 0 ning xossasini 
biladi, yaʼni a + 0, a – 0, a+b=b+a;

---

43
1.CA.14
–  sonlar  va  shakllar  ketma-ketligini  tuzadi.  Berilgan  ketma-ketlikka  qarab 
takrorlanadigan elementni qonuniyatini aniqlaydi va uni davom ettiradi;
1.CA.15
–  sonli  (qavsli,  qavssiz)  ifodaning  qiymatini  hisoblaydi,  ifodada  qatnashgan 
noma’lum tarkibiy qismni aniqlaydi (masalan, 17+ __=29,  __ - 6=15);
1.CA.16
– qo‘shish va ayirish amallari mohiyatini ochuvchi sodda masalalarni yechadi, 
masaladagi vaziyatga oid ifodani, jumladan, noma’lumlarni o‘z ichiga olgan ifodani 
aniqlaydi.