Matematika fakulteti

 
IDE интесфейти сафажланыфы тюсийхы 
Кпмрьятеслес райда бплыфынан батлар қатты дитклес жалғаф ушын көрлеген интесфейтлес райдаланды. 
Жыйнафшы кпнтспллесинио ѐмата интесфейттио тийкасғы функчиѐты—мағлыфматласды титтемадан 
жыйнафшыға цюм кеси узатыф. Бул юмеллес қандай тезликте ике атысылыфы интесфейт тиринен ғюсезли, 
бул көршилик жағдайда кпмрьятесдио улыфма өнимдаслығын анықлайды. 
 
 
Заманагөй SCSI, ATA цюм SATA — булас кпнтспллеси миксптхемалас тпрламы көсинитинде 
псынланыр цюм диткке бескитилген, титтемалы дюсежедеги интесфейтлес. Мютелен, көршилик SCSI, IDE 
цюм SATA дитклесинде уты тхема бпйынша жыйналған қусылма пснатылған. IDE цюм SATA 
интесфейтлеси тиккелей титтемалы шина менен цюсекет етеди. SCSI, ATA цюм Serial ATA рлаталасы 
кпнтспллес рлататы 
дер
 
емет, ал 
интесфейт адартеси 
дер аталыды, тебеби, сеаль кпнтспллеслес тиккелей 
қатты дитк жыйнафшытына бескитилген. Баслық заманагөй жыйнафшылас кпмрьятесге ATA, Serial ATA 
цюм SCSI интесфейтлеси жюсдеминде жалғанады. 
PATA ттандаст шинаты 16 сазсѐдлы расалель интесфейт бплыр етарланады, ѐғный кабел бпйынша 
бис фақытта 16 бит (сазсѐд) мағлыфмат узатылады. SATA интесфейт кабел бпйынша бис фақытта 1 бит 
мағлыфмат өтифин тюмийнлейди, бул райдаланатуғын кабелдио гепметсиѐлық өлшеминио 
кишисейифине мхмкиншилик беседи цюм пныо жумытыныо жпқасы эффективлилиги инфпсмачиѐ 
узатыфдыо чикллы жийилигинио жпқасылафы етабынан еситиледи.

---

66 
Еки IDE жыйнафшытын бис кпмрьятесге пснатыфда цюм биси өз кпнтспллесине ийе цюм бис 
шинаға жалғаныфы кесек. ATA ттандастында бул мютеле қатты дитктио ттатуты пндағы ресекляшатель 
ѐмата ресемышканыо пснатылыфы (Master цюм Slave) ѐмата интесфейт линиѐласы биси бпйынша 
батқасыф тигналласын бесиф менен анықланады. Ситтемада бис қатты дитк бплғанда пныо кпнтспллеси 
кпмрьятесден келетуғын баслық тигналласға сеагиспвать етеди. Егес дитклес екеф бплта (еки кпнтспллес), 
кпмандалас еки кпнтспллесге бис фақытта бесиледи. Оласды тпндай етир тазлаф кесек, цюс бис қатты дитк 
тек өзине адсетленген кпмандаға сеагиспвать ететуғындай етир. Мине утыныо ушын Master цюм Slave 
ресемышкаласы цюм батқасыф тигналласы хызмет етеди.
Serial ATA 
SATA бул расалель ATA интесфейтин алматтысған жаоа жиоишке кабелли избе-из интесфейт. 
SATA () – ATA менен байланытлы айысым машқалаласдан ( 
тигнал 
тинхспнизачиѐты 
цюм 
т.б.) 
қутылыфға мхмкиншилик бесди. Intel ICH5 (2003 ж.) қубла көрис миксптхематы SATA (титтемалас 2002 ж. 
райда бплды) интесфейтин қпллайды. 2005 ж. -300 Мбайт/тек, 2009 ж. -600 Мбайт/тек. Бис фақытта тек бис 
бит мағлафмат өткеседи.
Көршилик заманагөй BIOS вестиѐласында қатты диткти идентификачиѐлаф кпмандаласы автпмат 
тпсалады цюм алынғаннан тпо о атты дитк расаметслеси CMOS-ѐдқа өткесиледи.