Matеmatik tushuncha. Tushunchaning hajmi va mazmuni. Tushunchani ta'riflash usullari va ularga misollar. Reja

Biror tushuncha misolida hajm va mazmun orasidagi teskari bog’lanishni ko’rsating.

Biri ikkinchisi uchun umumiy bo’ladigan tushunchalar ketma-ketligini tuzing. Kvadrat, to’g’ritoprtburchak, romb, parallelogramm, toprtburchak tushunchalari shunday ketma-ketlikka misol bo’la oladimi?

O’rta maktab darsliklaridan tur va jins orqali ta’rifga misol bo’ladigan toprtta ta’rifni topib yozing, undagi umumiy tushunchani va ta’riflanayotgan tushunchani farqlovchi xossani ko’rsating.

Boshqa ta’riflash usullariga oid misollar keltiring.

Ta’riflashdagi «yolg’on doiraga» misol keltiring.

Biror tushuncha bir ta’rifda ta’riflanuvchi, boshqa ta’rifda ta’riflovchi bo’lishi mumkin mi? Misol keltiring.



Matnini toldiring
1. Real va abstrakt tushuncha. Atrofimizdagi olam turli obyektlardan iborat. Ular o’ziga xos xossalar va o’zaro munosabatlarga ega. Bu obyektlarni o’rganganimizda ularni o’xshashligi va umumiy xossalariga qarab ……. ajratamiz. Bu obyektlar va sinflar ma’lum bir nom bilan nomlanadi. Masalan, «daraxt», «chumchuq», «hayvon», «bino», «mashina» va hokazo. Obyektlar yoki obyektlar sinfining nomlanishi inson ongida ular haqida ………… paydo bo’lganini bildiradi. Biz bu obyekt yoki obyektlar sinfining eng muhim xossalarini eslaymiz: rangi, shakli, o`lchami, hidi, tuzilishi va h. k.
Demak, ………… — bu narsalar va hodisalarni ba’zi bir muhim alomatlariga ko’ra farqlash yoki umumiylashtirish natijasi ekan. Alomatlar esa narsa yoki hodisalarning bir-biriga o’xshashligi yoki farqlanishini bildiruvchi xossalardir.
Muhim xossa deb, faqat shu obyektga tegishli va bu xossasiz obyekt mavjud bo’la olmaydigan xossalarga aytiladi. Obyektning mavjudligiga ta’sir qilmaydigan xossalar ………………… deb sanaladi.
Agar biror obyektning barcha muhim xossalari top’langan bo’lsa, bu obyekt haqida tushuncha bor deyiladi.
Fan rivojlanishi natijasida …………… yuzaga kela boradi. Bunday tushunchalar insoniyat top’lagan katta tajribani umumlashtirish natijasida yuzaga keladi va moddiy dunyoning tub mohiyatini aks ettiradi, lekin real ob’yektlarning ko’pgina xossalaridan ko’z yumgan holda, ularni ideallashtirish natijasida hosil bo’ladi.