|
10
ТADQIQOT ISHLARI: MAKTABLARDA IQTIDORLI O‘QUVCHILAR BILAN
ISHLASH USULI
Тurg‘unmirzayeva Feruza Abdumalikovna
Namangan viloyati Тo‘raqo‘rg‘on tumani
7-umumta’lim maktabi Matematika fani o‘qituvchisi
+998953022221
Azmid_shams@mail.ru
Аnotatsiya: Ushbu maqolada tadqiqot faoliyati maktabda iqtidorli o‘quvchilar bilan ishlash
usuli sifatida muhokama qilinadi. Loyiha faoliyatini tashkil etishdagi asosiy vazifa shaxsiy
sifatlarni rivojlantirishga qaratilgan. Aqliy, hissiy va axloqiy rivojlanishning birligini ta’minlash
muhimdir. Shu bilan birga, bu bolada saqlanib, asrab-avaylanishi zarur bo‘lgan ruhiy holatning
go‘zal, yuksalgan shakllariga: vatanparvarlik, tabiatga, odamlarga muhabbat tuyg‘usiga qodir
insonni yaratadi.
Kalit so‘zlar: tadqiqot faoliyati, iqtidorli o‘quvchilar, loyiha metodi, loyiha treningi,
talabalarning tadqiqotlari, qidiruv faoliyati.
Хalqimiz farzandlari o‘zidan o‘zishini niyat qilib yashaydi. Shu yo‘lda umr bo‘yi kurashadi.
Mustaqillik yillarida mamlakatimiz ta’lim tizimidagi keng qamrovli islohotlar tezda samara berib,
jahon hamjamiyatining havasini keltirayotgani bejiz emas. Zotan, O‘zbekistonda taraqqiyotning
muhim bo‘g‘ini va barcha islohotning pirovard maqsadiga aylangan Birinchi Prezidentimiz
Islom Karimovning “Farzandlarimiz bizdan ko‘ra kuchli, bilimli, dono va albatta, baxtli
bo‘lishlari shart” degan g‘oyasi xalqimiz qalbida hamisha nish urgan azaliy orzu-umidlardan
suv ichgan.
Amalga oshirish doirasida har bir o‘quvchining qobiliyatini aniqlash va rivojlantirish, mustahkam
asosiy bilimlarga ega va zamonaviy hayot sharoitiga moslasha oladigan shaxsni shakllantirish
uchun shart-sharoit yaratish asosiy maqsad qilib qo‘yiladi. Zamonaviy maktablar ishida alohida
o‘rin tutadi va har bir o‘qituvchi “iqtidorli o‘quvchilar”dasturiga beriladi. Dastur iqtidorli
o‘quvchilarning ham, o‘qishga tayyorgarligi oshgan o‘quvchi bolalarning ham, o‘zlashtirilmagan
qobiliyatli bolalarning ham rivojlanishi va ijodiy faoliyati uchun imkoniyat yarata oladigan ta’lim
muhitini aniqlash va yaratishga qaratilgan. Sinflarda ijodiy tarbiyaviy muhit yaratishning eng
samarali va optimal texnologiyalaridan biri loyiha faoliyatini tashkil etishdir. Loyiha faoliyati-
bu o‘quvchilarning talab va qiziqishlaridan kelib chiqadigan, mustaqillikni rag‘batlantiruvchi,
pedagogik jarayonni esa erkinlashtiradigan metoddir. O‘quvchi tadqiqotlari allaqachon kashf
etilgan ilmiy qonunlarning kichik kashfiyotidir, lekin o‘quvchi bu ilmiy ishning deyarli barcha
bosqichlarini bosib o‘tganligi sababli, u mustaqil ravishda, faqat o‘qituvchi tomonidan boshqariladi,
shuning uchun o‘quvchining ijodiy qobiliyatlarini ochib berish imkoniyati sifatida qimmatlidir.
O‘quvchilarning ilmiy-tadqiqot ishlarining qimmati shundaki, o‘quvchi bolalar universitetga
kirishdan oldin ilmiy ish ko‘nikmalarini oladilar. Ular adabiyot bilan ishlashni o‘rganadilar,
gazeta, jurnal va internet materiallariga tanqidiy yondashadilar, jismoniy tajriba o‘tkazadilar va
tahlil qiladilar, loyiha faoliyati kuchli rivojlanish salohiyatiga ega. O‘qituvchi bolaning tadqiqot
faoliyatini global muammolarga emas, balki o‘vuchilarning o‘zlari ko‘rishi, his qilishi va his
qilishi mumkin bo‘lgan narsalarga yo‘naltirishi kerak. O‘quvchilarda bilimga chanqoqlikni va
kashfiyotga intilishni rivojlantirish imkonini beruvchi muhim shart-qidiruv faoliyatiga bo‘lgan
ehtiyojni rivojlantirishdir. O‘quvchilarning bu faoliyat turiga tayyorligining birinchi bosqichida
hayratlanish hissi va nostandart savolni qabul qilish istagi paydo bo‘ladi. Faoliyatning turli
shakllari qidiruv faoliyatini rivojlantirishi mumkin. Mustaqil ish bolalarning qidiruv pozitsiyasini
rivojlantirish uchun katta imkoniyatlar ochadi. Uning didaktik qiymati o‘quvchilarning oddiydan
murakkabga, taqliddan ijodga progressiv taraqqiyotini aniq ko‘rsatishda yotadi va rekonstruktiv
mustaqil ishlarni bajarish o‘quvchilarni elementar tadqiqotchilik ko‘nikmalarini namoyon qiladi,
mustaqil izlanadilar va muammoni hal qilish yo‘llarini aniqlaydilar. Bu bolaning yoki bolalar
guruhining mustaqil ishi bo‘lib, uning vazifasi yangi bilimlarni olish uchun juda ko‘p emas, uni
g‘ayrioddiy vaziyatda amalda qo‘llash. Olimlarning aytishicha, bola biologik jihatdan dunyoni
o‘rganish, uni o‘rganish zarurati bilan belgilanadi. Bola xulq-atvorining eng muhim xususiyatlari
qiziquvchanlik, kuzatishlar, tajribalar va kashfiyotlarga intilish, yangi taassurotlar olish zarurati va
649
10
mustaqil qidiruv faoliyatidir. Loyihaviy o‘qitish tizimi mustaqil qidiruv faoliyati, ya’ni loyihalash
jarayonida o‘quvchilar tomonidan bilimlarni ijodiy o‘zlashtirishga asoslanadi. Mahsulot dizayni-
mavhum, hisobot, tadqiqot ishi bo‘lishi mumkin bo‘lgan o‘quv loyihasi. Loyiha asosidagi ta’lim
tabiatan shaxsga yo‘naltirilgan bo‘lib, talabalarga o‘z tajribasidan va boshqalarning tajribasidan
o‘rganish imkonini beradi. Bu esa o‘quvchilarning bilish qiziqishlarini rag‘batlantiradi, ularning
ish natijalaridan qoniqish olish, mashg‘ulotlardagi muvaffaqiyat vaziyatini ro‘yobga chiqarish
imkonini beradi. Shuni ta’kidlash kerakki, ilmiy tadqiqot amalga oshirishda o‘z qiyinchiliklariga
ega: bu ish katta vaqt talab etadi. O‘qituvchining yangi bilimlarni qay darajada qabul qilishi,
o‘quvchisiga ergashishi va o‘z yo‘lini zo‘rlamasligi hozirgacha uning o‘quvchisi o‘z iste’dodini
rivojlantirishda olg‘a suradi. Loyiha metodidan foydalanib, shuni ta’kidlash lozimki, maktab
ta’limga shaxsga yo‘naltirilgan yondashuvni amalga oshirish uchun sharoit yaratadi va
tajriba-sinov ishlari samaradorligining sharti va ko‘rsatkichi sifatida o‘qituvchilarning loyiha
faoliyatini davom ettirishga tayyorligini belgilaydi. O‘quvchilar individual o‘quv faoliyati
yo‘llarini o‘zlashtiradilar, mustaqil ishlashga o‘rganadilar, o‘z harakatlarini rejalashtiradilar,
o‘quv axborotlarining turli manbalaridan foydalanadilar, o‘z nuqtai nazarlarini himoya qilishni
shakllantiradilar, umumlashma va xulosalar chiqaradilar. Iqtidorli va qobiliyatli o‘quvchilar bilan
ishlash, ularni qidirish, aniqlash va rivojlantirish maktab faoliyatining eng muhim jihatlaridan
biriga aylandi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. http://oqituvchi.uz– Metodik qo‘llanmalar, “O‘qituvchi” nashriyot - matbaa ijodiy uyi.
2. http://eduportal.uz - O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining Axborot-ta’lim
portali
650
Do'stlaringiz bilan baham: |
