Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф

222-расм. Карбон даврининг ботқоқли ландшафти.
 http://wwlife.ru 
Денгизларда илгаригидек турли елкаоёқлилар яшаган. Тиконли 
брахиоподалар ил юзасида, қолганлари қаттиқ денгиз тубига ёки 
бошқа ҳайвонларнинг чиғаноғига ёпишиб яшаган. Иккитавақали 
моллюскалар ҳам кенг тарқалган
.
Перм даври денгизларининг ҳайвонот дунёси карбондагидек 
хилма-хил бўлмаган. Фораминифералар сийрак учраган, булутлар, 
маржонлар ва игнатанлиларнинг сони кескин қисқариб кетган. 
Пермнинг бошларида сувда ҳам, қуруқликда ҳам яшовчилар 
ҳукмронлик қилишган. Улар барча умуртқалиларнинг 70% ини 
ташкил этишган. 

---

527 
Иқлимнинг қуруқлашиб бориши туфайли нам ғовакли терига эга 
бўлган сувда ҳам, қуруқликда ҳам яшовчи ҳайвонлар кескин камайган. 
Уларнинг кўпчилиги батомом қирилиб кетган. Уларнинг ўрнини 
рептилиялар эгаллаб олган. 
Перм 
даврининг 
охирларида 
материкларнинг 
кўпчилик 
районларида умумий кўтарилиш фонида кечган орогенез атроф-
муҳитни кескин ўзгартган. Бу палеозой фаунасининг кўпчилик 
характерли вакиллари қирилиб кетишига олиб келган. Перм даври 
кўпчилик умуртқасизлар, айниқса трилобиталар ҳаётининг якуний 
босқичи бўлган.
Перм даврининг ўсимлик дунёси кечки карбонникидек бўлган. 
Аммо ўсимликлари паст бўйли ва тур таркиби унча хилма-хил 
бўлмаган. Бу перм даври иқлимининг совуқроқ ва қуруқроқ 
бўлганлигидан далолат беради. 
Эрта пермда қуруқ даврлар намгарчилик даврлари билан 
алмашиниб турган. Намгарчилик вақтларида кўл ва дарё соҳилларида 
зич ўрмонлар вужудга келган бўлиб, улардан кўпчилиги карбон 
флорасидан таркиб топган. Уларнинг орасида сигиллариялар, 
каламитлар, кордаитлар, дарахтсимон ва уруғли папоротниклар кенг 
тарқалган. 
Кечки пермнинг бошланиши билан ўсимликлар салтанати 
эволюциясида янги давр – мезофит бошланган. Оддий тузилган спорали 
ўсимликлар йўқолиб кетади ва уларнинг ўрнини флоранинг етакчи 
элементи бўлиб қолган очиқ уруғлилар эгаллайди. Уларнинг орасида 
цикадалилар ва беннетитлар кенг тарқалган. Цикадалиларнинг пояси 
қисқа ва тўғри устунсимон, баъзан шохланган бўлган. Уларнинг учида 

---

528 
пальма баргларини эслатувчи йирик патли япроқлардан иборат тожга 
эга бўлган(223-расм).