Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф

167-расм. Соҳилдаги уринма тўлқинлар таъсирида жинс бўлакларининг 
думалоқланиши.
www//saga.ua 

---

428 
чўктиради, қолган майда ва эриганини ўзи билан олиб кетади. Йирик 
бўлакли маҳсулотлар унча узоқ масофага кетмайди. Емирилган жинс 
бўлакларини тўлқин ботиқ жойларда тўплайди. 
Аксинча, агар қирғоқ эгри - бугри бўлса, дарё келтирган 
маҳсулотлар олдин дарёнинг оқим йўналиши бўйича денгиз остига 
чўкади ва қумлоқ соҳил ҳосил бўлади, бу олдинги қирғоқнинг ҳудди 
давомига ўхшайди ва бухталарни ажратиб туради. 
Эстуарий 
ва
дельталар
катта дарёларнинг денгизга қуйилиши 
жойида ҳосил бўлади, шунингдек, денгизнинг қуруқликка босиб 
киришидан ҳам эстуарий ҳосил бўлади. Эстуарий чуқур ва анча катта 
ўзан бўлиб, қарама - қарши соҳиллари кўпинча параллел бўлмайди. 
Улар ҳудди сув босган водийларга ўхшайди. Эстуарий ва дельталарнинг 
ҳосил бўлиши ер пўстидаги ҳаракатларга боғлиқдир. 
Денгиз сувидаги эритма, чуқурлик, босим, оқим, ҳарорат, эркин 
кислородсиз шароит ва органик дунё каби омиллар турли хил тоғ 
жинсларининг ҳосил бўлишида муҳим аҳамиятга эга. Бинобарин, денгиз 
168-расм. Денгиз соҳилидаги уринма тўлқинлар.
www//saga.ua

---

429 
ва океанлар қуруқликдан келтирилган шағал, қум, гил, оҳак, кимёвий 
эритма ва органик қолдиқлар тўпланадиган охирги ҳавза ҳисобланади. 
169-расм. Денгиз соҳининг уринма тўлқинлар таъсирида 
емирилиши.
www//saga.ua 
 
Денгиздаги геологик жараёнлар кенг майдонда содир бўлади. Шу 
сабабли тўпланган ётқизиқлар қалин ёки юпқа қатламлардан ташкил 
топиб, катта майдонларни қамраб олади. Шундай қилиб, денгиз ва 
океанлар катта иш бажарувчи, беҳисоб чўкинди ва фойдали қазилмалар 
маконидир.