Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф

158- расм. Мураккаб музлик тизими. 

---

409 
кетади. Водий ичидан сурилаётган оғир муз массаси оқар сувдек 
водийнинг ости ва ёнларини емиради, ажралиб қолган тош парчаларини 
олиб кетади. Буларга дарзликлар ичига тушиб қолган тошлар ҳам 
музлаган ҳолатда қўшилиб, умумий музликнинг ҳаракатида иштирок 
этади. Уларнинг бир қисми водий тубидаги чуқурликларни тўлдириб, 
тўхтаб қолади. Агар музлик эриб кетса, унинг изини шу белгилар 
орқали тиклаш мумкин. Шу хилда тўпланган материаллар 
туб (остки) 
мореналар
деб аталади (159-расм). 
Туб мореналар устки ва ички мореналардан олиб кетаётган жинс 
бў-лакларининг ўзаро, водийнинг тагига ва ёнига ишқаланиб, 
силлиқланиб бориши билан фарқ қилади. 
Туб 
мореналарни 
ташкил 
қилувчи 
йирик 
тошларнинг 
силлиқланган сиртида тирнаш чизиқларини кўриш мумкин. Баъзан 
уларнинг чуқурлиги анча катта бўлади. Бу чизиқлар музда қотиб қолган 
159-расм. Туб (остки) мореналар.
http://www.segodnya.ua 

---

410 
тошнинг иккинчи ўткир қирраси билан тирнаши орқали вужудга келади. 
Бундай тирнаш чизиқлари 
муз ямоқлари
дейилади. 
Тоғларда музликлар доимий қор чизиғи чегарасидан анча пастга 
тушиб боради. Бундай шароитда музлик ҳам секин-секин эрийди. У 
қанча пастга тушса эриш тезлиги шунча кучаяди. Охири у кичрайиб, 
батамом йўқолиб кетади. 
Муз эригандан кейин ундаги мавжуд жинс бўлаклари тўпланиб 
қолади. Бу уюмлар 
охирги морена
дейилади (160-расм). 
Фирн ҳавзасидаги эски қор қатламлари кетма-кет ҳосил бўлиб 
турган янги қор қатламларининг сиқиши остида фирнга айланади ва 
зичлашиб юпқалашади. Қатламланган фирн қатламли музга айланади. 
Музнинг катламли тузилиши кўпинча унинг ёриқлари орасидан 
кўриниб туради. 
Агар музликнинг сиртида устки мореналар мўл бўлса, унинг 
«тили», яъни пастки қисми шу мореналар тагида кўмилиб қолади.