Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф

Мувофиқ интрузиялар
. Мувофиқ интрузиялар гуруҳига ёндош 
жинслар қатламлари чегаралари билан ажралган ва уларга нисбатан 
параллел жой-лашган интрузиялар киради. Одатда улар плитасимон ёки 
линзасимон шаклдаги ясси интрузиялардир. Мувофиқ интру-зияларнинг 
кўпчилиги қатламлар орасига магманинг сиқилиб кириши натижасида 
ҳосил бўлади. Бундай мувофиқ интрузияларга силлар, лакколитлар, 
лополитлар ва факолитлар кирад. 
Силлар 
статиграфик 
горизонтлар ёки формация-
лар 
оралиғига 
магма 
суюқлигининг 
сиқилиб 
кириши натижасида ҳосил 
бўлган плитасимон интрузив 
ётқизиқлардан иборат (105-
расм). Уларнинг жойлашган ҳолати горизонтал, озроқ қияланган ва 
баъзида бурмаланган бўлиши мумкин. Силлар баъзи ҳолларда 
қалинлиги 600-900м ва майдони минглаб квадрат километрларга етувчи 
улкан ўлчамли бўлиши мумкин. Силлар бир компонентли оддий ёки 
магма суюқлигининг бир неча бор ёриб кириши натижасида кўп 
компонентли мураккаб таркибли бўлиши мумкин. 
Лакколитлар
вер-
тикал кесмада замбруғ-
симон шаклдаги муво-
фиқ интрузиялар бўлиб, 
уларнинг устки қисмида 
қатламли тоғ жинслари гумбазсимон ёки аркасимон кўтарилган бўлади 
105-расм. Кўп ярусли силлар. 
106-расм. Лакколит
.
 

---

282 
(106-расм). Уларнинг пастки юзаси горизонтал ва ясси бўлади. 
Лакколитлар остидаги озиқлантирувчи канали тахминан кувурсимон 
ёки дайкасимон бўлади. Нордон ёки ўрта таркибдаги қовушқоқ магма 
гипабиссал шароитларда қатламлар орасига сиқилиб кирган. 
Лополитлар
(юнонча-«лопос»-товоқ) платформа тузилишга эга 
бўлган 
худудлардаги 
товоқсимон 
шаклдаги 
мувофиқ 
интрузиялар 
бўлиб, диаметри юзлаб 
километрни ва қалинлиги 
юзлаб метрни ташкил қилади (107-расм). Улар кам ва ўрта 
чукурликларда кенг поғонасимон грабенлардаги дарзликлар бўйича 
магманинг кўтарилиши натижасида ҳосил бўлади. Лополитларни 
ташкил қилувчи интрузив жинслар асосли, ўтаасосли ва ишқорли 
таркибга эга бўлади. 
Факолитлар
(юнон-
ча-«факос»-линза) 
анти-
клинал 
ва 
синклинал 
бурмаларнинг 
ядросида 
қатламлар орасига магма-
нинг сиқилиб киришидан 
ҳосил 
бўлган 
яримой 
шаклдаги интрузиялар бўлиб, бурмаларнинг турига қараб симметрик ва 
асимметрик шаклли таналарни ҳосил қилади (108-расм). 
Табиатда ёндош жинслар билан ҳам мувофиқ, ҳам номувофиқ 
контактларга эга бўлган интрузив жинсларнинг структура шакллари 
кенг тарқалган. Улар 
сероген структура 
шакллари деб юритилади.