Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф

72-расм. 1948 йил 5 октябрда содир бўлган Ашгабад 
зилзиласининг изосейст ва балли зоналари 
харитаси. 

---

244 
анча мураккаб масала ҳисобланади. Олимларнинг бир қисми бундай 
башорат қилиш мумкин эмас дейишади. 
«Фақат товламачилар ва эси пастларгина зилзилаларни олдиндан 
айтиб бериши мумкин», - деган таниқли геофизик профессор Эмиль 
Вихерт.
Шу билан бир қаторда кўплаб давлатларнинг олимлари зилзила 
хабарчи-ларини 
қидиришни 
давом 
эттирмоқдалар. 
Бундай 
даракчиларни бир неча гуруҳга бўлиш мумкин. 
Биринчи навбатда булар сейсмологик даракчилар - суст 
зилзилалар ёки форшоклар (инглизча «фор» - олдин ва «шок» - зарба) 
сонининг кескин ошиши ҳисобланади. 
Геофизик белгиларга тоғ жинслари электр қаршилигининг 
пасайиши, магнит майдони тўлиқ вектори модулининг ўзгариши ва 
бошқаларни киритиш мумкин. 
Зилзиланинг гидрогеологик даракчиларидан бурғи қудуқларида ва 
хўжалик қудуқларида грунт сувлари сатҳининг олдин пасайиши ва 
кейин кескин кўтарилиши, сув ҳароратининг ўзгариши, сувда радон, 
карбонат ангидрит гази ва симоб буғлари миқдорининг ошишини 
кўрсатиш мумкин. 
Ҳайвонларнинг безовталанишини ҳам зилзила даракчиси қаторига 
киритиш мумкин. Зилзила рўй беришидан олдин итларнинг увуллаши, 
мушук ва товуқларнинг бинолардан қочиб чиқиши, илонларнинг 
инларини ташлаб кетиши, табиий сувларда ва аквариумда балиқларнинг 
безовталанишига кишилар эътибор беришган.
Юқорида санаб ўтилган даракчиларнинг бир қисмидан ўртача 
муҳлатли (йил, ойлар), бошқаларидан эса қисқа муддатли (кунлар) 
башоратлашда фойдаланиш мумкин. Бундай маълумотларни қайта 

---

245 
ишлаш ва бир қарорга келишдан олдин зилзила даракчиларининг 
барчасидан биргаликда фойдаланиш лозим.