Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф



Download 22,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet141/277
Sana02.03.2022
Hajmi22,52 Mb.
#478427
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   277
Bog'liq
Umumiy Geologiya

113-расм. Латерит


319 
мумкин. Баъзан майдонли нураш қобиқлари ўзининг пастки қисмида 
чўзинчоқ нураш қобиқларига ўтиб, қалинлиги кескин ошади. 
Ернинг геологик тарихида архей ва протерозойдан бошлаб 
ҳозиргача нураш қобиғи шаклланиши учун қулай бўлган шароитлар бир 
неча бор вужудга келган. Катта қалинликдаги нураш қобиқларининг 
ҳосил бўлиши турли майдонларда континентал шароитларнинг узоқ 
вақт давом этганлиги билан боғлиқ. Суст тектоник фаолликда кенг 
текисланган юзалар вужудга келган. 
Ҳосил бўлиш вақти бўйича қадимий ва замонавий нураш 
қобиқлари ажратилади. 
Қадимий нураш қобиқлари 
кўпинча ўзидан ёшроқ чўкинди 
жинслар билан қопланган. Кўпчилик нураш қобиқлари эса қисман 
ювилиб кетган. Юра ва палеоген даврида шаклланган нураш қобиқлари 
жуда кенг тарқалган. 
Замонавий нураш қобиқларининг
шаклланиши ҳозирги кунларда 
ҳам давом этмоқда. Ушбу кимёвий нураш жараёнлари ҳали ниҳоясига 
етмаган, қалин эмас ва устки қисмида тупроқ қатлами мавжуд. 
Нураш қобиқлари билан кўплаб фойдали қазилмалар боғлиқ. 
Уларнинг орасида алюминий, темир ва марганец оксидлари ва 
гидрооксидлари, кобальт ва ванадийга эга бўлган минераллар ҳамда 
каолин, оловбардош гиллар, охра, опал ва бошқалар учрайди. 
Нураш қобиқлари билан олтин, платина, касситерит, титанли 
темиртош, циркон, монацит, қимматбаҳо тошларнинг сочилма конлари 
боғлиқ. 
Тупроқ 
ернинг устки унумдор қатлами бўлиб, унда деҳқончилик 
қилинади. 
Тупроқ бир вақтда кечадиган нураш ва тупроқ ҳосил бўлиш 
жараёнлари туфайли вужудга келади. Бунда туб тоғ жинсларига сув, 


320 
ҳаво, қуёш энергияси, ўсимликлар ва ҳайвонлар биргаликда таъсир 
кўрсатади. 
Тупроқ асосан бўшоқ жинслардан иборат бўлиб, магматик, 
чўкинди ва метаморфик жинсларнинг ўз жойида қолган ёки муайян 
масофаларга кўчирилган материалларининг нураш маҳсулотлари 
ҳисобланади. Тупроқ унинг ҳосилдорлигини белгиловчи бўшоқ минерал 
бирикмалардан ва органик модда - гумус (лотинча humus - тупроқ) ёки 
чириндидан таркиб топган бўлади. 
Тупроқ ҳосил бўлишда биологик омил, асосан ўсимликлар 
устуворлик қилади. 
Тупроқ ҳосил бўлишдаги ҳайвонларнинг роли тупроқда яшовчи 
майда организмаларнинг ҳаёт-фаолияти билан боғлиқ. Улар органик 
моддалар билан озиқланиб, уларни парчалайди, тупроқни аралаштиради 
ва унинг структурасини яхшилайди. 

Download 22,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   277




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish