Masshtabga doir masalalar

Farg`ona davlat universiteti
Tabiiy fanlar fakulteti
Geografiya yo`nalishi
III-bosqich 19.65-guruh talabasi Ismoiljon Nabiyevning
Geografiyadan misol va masalalar yechish fanidan
Mustaqil ishi.


Masshtabga doir masalalar

Masshtab-joydagi masofaning chizma, plan, xaritada tasvirlanganda necha marta kichraytirilganligini ko`rsatuvchi kasr sondir.Masshtab 4 xil.

1. 
   Sonli masshtab
   
2. 
   Nomli masshtab
   
3. 
   Chiziqli masshtab
   
4. 
   Yuza masshtab
   

I.Sonli masshtab o`z navbatida kattaligiga ko`ra 3 ga bo`linadi.

1.Yirik masshtab 1:200000 gacha
2.O`rta masshtab 1:200000 dan 1:1000000 gacha
3.Mayda masshtab 1:1000000 dan katta
II.Nomli masshtab xarita yoki planning 1 sm da necha km borligini bildiradi va so`zlar bilan yoziladi. 5 ta 0 o`chirilsa km,2 ta 0 o`chirilsa m ga o`tadi
III.Chiziqli masshtab .sm li birlik kesmada ifodalanadi.
IV.Yuza masshtab berilgan son va birliklarninng har birini kvadratga ko`tarib topiladi
1.Masala.Xarita masshtabi 1:700000 .Berilgan masshtabni nomli, chiziqli va yuza masshtabga aylantiring.
Yechish.
1:700000 bu 1 sm da 7 km

MasalaN1. Xaritada daryoning uzunligi 6 sm .Yer yuzida uning uzunligi 4800 km ga teng. Xarita masshtabini toping.

Yechilishi:Xaritada masshtabini topish uchun xaqiqiy masofani xaritadagi masofaga bo`lamiz;4800km:6=800=1;80000000
Yoki xarita masshtabi 1smda 800km ekanligi kelib chiqadi.
2-masala.Samolyot sharqiy yarimsharning 70’ meridiani bo`ylab 22’ shk dan 30’ shk kacha uchib bordi.Agar uning tezligi.400 km soat ,u qancha vaqt oralig`ida bu masofani bosib o`tgan

ESLATMA .Masofani topishda bir xil uzoqliklar ayriladi,har xil uzoqliklar qo`shiladi.(shqu+g`u, g`u-g`u) .1’ meridian yoyining uzunligi 111 km

Yechish: 1. 30’-22’=8’
2. 8’x111=888 km 3. 888:400=2.2 soat J:2.2 soat