Mashinasozlik

Dvigatel va avtomobilning texnik xolatini yonilg`i sarfi chiqindi gazlar 

zaharligiga ta`siri 

2-jadval. 

 

№ 

 

Parametrlarning o`zgarishi 

Me`yorga nisbatan ortishi 

Yonilg`i 

sarfi 

CO 

chiqishi 

C

x

H

y 

chiqishi 

1  Bosh jiklyor o`tkazish qobiliyatining 10% 

o`sishi 

6-7 

45 

9 

2  Qalqovuchli kamerada satxning 4mm ga 

ortishi 

2-4 

36-40 

2 

3  Ekzomayzer klapanining zich 

o`rnashmasligi 

20 

100-500 

20 

4  Ekzomayzer klapanining oldin ishga tushishi 

5-17 

200 

25 

5  Havo filtirining to`lib qolishi 

9-10 

150-200  130-190 

6  Salt yurish tizimining noto`g`ri sozlanishi 

30-35 

500 

100-150 

7  Uzgich kontaktlaridagi tirqishni me`yoridan 

0.2 mm og`ishi 

7-8 

0 

200-300 

8  Choqmog`idagi tirqishning me`yoridan 0.2 

mm ga og`ishi 

3-5 

0 

300 

9 

O`t oldirish chaqmog`ining buzilishi 

20-30 

0 

500-900 

10  O`t oldirish ilgarilatish burchagining 1 

gradusga og`ishi 

0.3-1.0 

0 

10 

11  Klapan mehanizmidagi tirqishning 

me`yoridan 0.2 mm ga farqi 

7-8 

7 

80 

12  Dizel dvigatellari yuqori bosim yonilg`i 

nasoslarining sozligini buzilishi 

5-25 

5-50 

5-25 

13  Forsunkaning nososzligi 

10-20 

10 

50-100 

14  G`ildirak gupchagi podshipnigining 

noto`g`ri qotirilishi  

6-7 

10 

50 

15  Orqa ko`prik reduktori podshipnigining 

noto`g`ri qotirilishi 

7 

10 

50 

16  Shinadagi bosimning me`yoridan 10-15% ga 

kamayishi 

8 

50 

20 

17  G`ildiraklar yaqinlashuvining me`yoridan 

1mm ga og`ishi 

3-4 

- 

- 

18  Dvigateldagi sovutish suyuqligi haroratining 

10 gradusga pasayishi 

2-3 

- 

- 

 

Dizel  dvigatellarida  yonilg`i  tizimining  yonilg`i  har  qanday  nosozligi 

(soploli teshiklarning kokslanishi, davrli yonilg`i berishning notekisligi, sachratish 

---

41 

 

bosimining  kamayishi,  forsunka  ninasining  ochila  boshlagandagi  bosimning 

kamayishi va b.) ham ChG zaharligini keskin o`zgartiradi. 

Birikmalardagi  yeyilish  va  tirqishlarning  o`sishi  transmissiya  va  osma 

agregatlarining  (uzatmalar  qutisi,  reduktor,  g`ildirak  gupchagi)  zavod  sozini 

buzadi.  Detallarning  o`zaro  joylashishi  (shesternyalar  tishlashish  tirqishlari, 

yaqinlashuv  va  g`ildirak  og`ishi,  shkvorenni  og`ish  burchagi)  ham  o`zgaradi. 

Natijada, transmissiyada quvvat yo`qoladi va avtomobil harakatiga qarshilik ortadi, 

mos  holda  solishtirma  yonilg`i  sarfi  va  zararli  moddalarni  chiqishi  salmoqli 

ravishda  o`sadi.  Shunday  qilib,  amaliyotda  ko`p  uchraydigan  konstruktiv  sozlash 

parametrlari  me`yoridan  farq  qiluvchi  avtomobillarni  ishlatish  yonilg`i  sarfini 40-

50%,  ChG  zaharligini  esa,  bir  necha  barobarga  oshiradi.  Shuning  uchun  ATK 

harakat  tarkibini  soz  holda  ushlab  turish-ekspluatatsiyadagi  avtomobillarning 

tejamkorligi va ekologikligini oshirishdan eng ahamiyatli omillardan biridir.