Mashinasozlik texnologiyasi va avtomatlashtirish

12.1-rasm. [ГОСТ 16530-83, ГОСТ 16531-83] bo`yicha tishli uzatmalar parametrlarini belgilari
“1” indeksli parametrlar shesternyaga, “2” indeksli parametrlar g’altakka tegishli. z – tishli g’ildirak tishlari soni; T-tishli g’altakdagi aylantiruvchi moment, N·m; n – tishli g’altak aylanishlar chastotasi, ayl/min; w – g’altakning burchak tezligi, rad/sek.


Tishlarning aylanma (o`qli, normal) moduli m<sub>t</sub> (m<sub>x</sub>, m<sub>n</sub>) – chiziqli qiymat bo`lib, tishlarning aylanma (o`qli, normal) qadamidan π marta kichik.
(12.3)

12.2-rasmda tishli uzatmalarning geometrik parametrlari ko`rsatilgan. To`g’ri tishli tsilindirik g’altaklar uchun ajratuvchi diametr quyidagicha aniqlanadi:
(12.3)
G’altaklar o`qlari orasidagi masofa a quyidagicha aniqlanadi:

(12.4)

Tish cho`qqisi va botiqligi diametrlari:

D_a= d + 2m, (12.5)
d_f = d - 2,5m . (12.6)



12.2-rasm. Tishli uzatmalarning geometrik parametrlari

d_b = d cos α – asosiy aylana diametri. α = 20° - ilashish burchagi. (12.7)
h_a = m – tish kallagi balanligi. (12.8)
h_f = 1,25m – tish oyog’i balandligi. (12.9)
h = h_a + h_f = 2,25m – tish balandligi. (12.10)
Tishli g’altak eni


bu yerda ψ_α- en koeffitsienti, g’altak tishlarining joylashuvi va ularning yuzalari qattiqligiga qarab tanlanadi.

Shestarnya eni b₁ = 1,12b₂. (12.11)

Ishni bajarish tartibi

1.Talabalar o`qituvchi tomonidan berilgan ma`lumotlar asosida tishli uzatma uchun kerakli parametrlarni hisoblab oladi.

2.Talaba bajargan ishlari bo`yicha o`qituvchiga yozma hisobot tayyorlab topshiradi.


1-variant.
Berilgan:
n₁=80 ayl/min; z₁=18; u=3; m=3,5
(12.1)-(12.11) formulalar yordamida tishli uzatmaning geometrik parametrlari aniqlansin va ilashish chizmasi chizilsin.


2-variant.
Berilgan:
n₁=82 ayl/min; z₁=20; u=3; m=3,5
(12.1)-(12.11) formulalar yordamida tishli uzatmaning geometrik parametrlari aniqlansin va ilashish chizmasi chizilsin.
3-variant.
Berilgan:
n₁=70 ayl/min; z₁=22; u=3; m=3,5
(12.1)-(12.11) formulalar yordamida tishli uzatmaning geometrik parametrlari aniqlansin va ilashish chizmasi chizilsin.
4-variant.
Berilgan:
n₁=84 ayl/min; z₁=18; u=3; m=3,5
(12.1)-(12.11) formulalar yordamida tishli uzatmaning geometrik parametrlari aniqlansin va ilashish chizmasi chizilsin.


5-variant.
Berilgan:
n₁=84 ayl/min; z₁=22; u=3; m=3,5
(12.1)-(12.11) formulalar yordamida tishli uzatmaning geometrik parametrlari aniqlansin va ilashish chizmasi chizilsin.


Takrorlash uchun savollar:

1. Detal va uzelga ta`rif bering.

2. Mexanik uzatmalar asosiy vazifalari nima?
3. Tishli uzatmaning uzatishlar nisbati nimaga teng?
4. G’altaklar o`qlari orasidagi masofa a qanday aniqlanadi ?