Mashinasozlik texnologiyasi va avtomatlashtirish

9.2-jadval. Kinematik sxemadagi elementlarning shartli belgisi

	Elektrdvigatel
	Mufta
	Val
	Podshipnik, tayanch
	Silindrik tishli uzatma
	Konussimon tishli uzatma
	Chervyakli uzatma
	Zanjirli uzatma
	Tasmali uzatma
	Bir boshqichli silindrik qiyshiq tishli reduktor (yopiq tishli uzatma)

Ishni bajarish uchun namuna:
Mexatronik modulning quyidagi kinematik sxemasi berilgan:

Modul tarkibiga quyidagilar kiradi: valining aylanishlar soni n_dv=1400 ayl/min bo`lgan elektrodvigatel 1, tasmali uzatma 2, bir boshqichli silindrik qiyshiq tishli reduktor 4, zanjirli uzatma 6 va valining aylanishlar soni n<sub>r.o.</sub>=12 ayl/min bo`lgan ishchi organ.
I va II vallardagi aylanishlar sonini aniqlash kerak bo`ladi.

1. 
   Kinematik sxemadagi umumiy uzatishlar sonini (9.2) formula bilan aniqlaymiz:
   

2. (9.3) formulaga asosan umumiy uzatishlar sonini alohida bosqichlarga bo`lishda uzatishning umumiy soni har bir boshqich uzatish soni ko`paytmasiga teng bo`ladi. Bizning holatda 3 ta uzatishlar mavjud (tasmali uzatma, bir bosqichli reduktor va zanjirli uzatma), shuning uchun:
=
bu yerda u₁; u₂ va u₃- tasmali uzatma, reduktor va zanjirli uzatma uzatishlari soni.
9.1-jadvalga asosan reduktor va zanjirli uzatma uchun uzatishlarni sonini belgilaymiz, tasmali uzatmani (9.4) formuladan hisoblaymiz.
u₂ =6; u₃=5,
Unda u₁ = u_um / ( = 116,67 / (6∙5)= 3,9
Kinematik sxemaning haqiqiy uzatishlar soni:
=6∙5∙3,9=117
Ishchi organning haqiqiy aylanishlar soni:
n_h= n_dv / = 1400/117=11,966 ayl/min
Ishchi organ valining berilgan va hisoblangan aylanishlar soni orasidagi xatolikni (9.5) formula yordamida aniqlaymiz:

∆n = ((n – n_h) / n) ∙ 100 % = ((12-11,966)/12)∙100%=0,28%

Ishni bajarish tartibi

1. 
   Talabalar o`qituvchi tomonidan berilgan ma`lumotlar asosida 1 ta mexatronik yuritma uchun kinematik sxema qurib, uzatishlar soni hisoblanadi.
   

Talaba bajargan ishlari bo`yicha o`qituvchiga yozma hisobot tayyorlab topshiradi.

Amaliy mashg’ulot №8

Mexatronika gidravlik yuritmalarini hisoblash

Mashg’ulot maqsadi: Talabalarda mexatronik gidravlik yuritmalari uchun kerakli parametrlarni aniqlash amaliy ko`nimalarni shakllantirish.
Nazariy ma`lumotlar
Gidrotsilindr – hajmiy gidroyuritma toifasiga kirib, suyuqlik oqimi gidravlik energiyasini mexanik energiyasiga o`zgartiradi va chiqish zvenosini (shtok, plunjer, porshen) ilgarilanma-qaytarma harakatga keltiradi.





11.1-rasm. Bir tomonlama shtokli gidrotsilindr
1-shtok; 2-oldingi qopqoq; 3-gilza; 4-porshen’; 5-gayka; 6-orqadagi qopqoq; 7-chiqindini tozalovchi; 8-shtok manjeti; 9-shtokni yo`naltiruvchi xalqa; 10-porshen manjeti; 11-rezina xalqa; 12-porshenni yo`naltiruvchi xalqa.





11.2-rasm. Gidrotsilindrning shtok va porshen bo`shlig’i.
Gidravlik silindrdagi porshenning ishlash printsipi. Gidrotsilindr bo`shlig’iga kelgan suyuqlik porshen yuzasiga ta`sir qiladi. Porshen va gilza, porshen va shtok orasidagi chirqishlardan suyuqlik oqib o`tmasligini zichlagichlar ta`minlaydi. Porshen suyuqlik energiyasi ta`sirida gilza ichki yuzasi bo`ylab harakatlanadi, shunday qilib, gidravlik energiya mexanikka aylanadi. Porshen gidrotsilindrni 2 qismga: shtok va porshen bo`lig’iga bo`ladi (11.2-rasm).
Gidrotsilindrlarni hisoblash. Suyuqlik tomonidan porshen bo`lig’ida porshenga ta`sir qilganda paydo bo`ladigan kuch F suyuqlikning bosimi p ga va porshenning diametri D ga proportsional bo`ladi:
(11.1)
Bunda porshenning shtok bilan harakat tezligi V suyulik oqimi sarfi Q va porshen diametriga bog’liq:
(11.2)
Suyuqliq gidrotsilindrning shtok bo`shlig’ida berilganda bosim porshen D va shtokning d tashqi diametrlari orasidagi xalqali yuzaga ta`sir qiladi. Bunda hosil qilinadigan kuch quyidagicha hisoblanadi:
(11.3)
Bunda porshenning harakat tezligi quyidagicha aniqlanadi:
(11.4)