Mashinasozlik texnologiyasi va avtomatlashtirish

АMАLIY MАShGʼULOT №21


Mavzu: Tish kesuvchi asboblarni hisoblash va loyihalash
Ishdan maqsad: Tish kesuvchi asboblarni hisoblash va loyihalashni o’rganish.
Nazariy qism

Tish kesuvchi asboblarni loyihalash.

Misol:
TSilindrsimon evolventa profilli tishli g’ildirak tish kesish uchun bir kirimli chervyak frezani hisoblansin va loyihalansin. Ilashish burchagi , moduli m=10mm, ishlov berilayotgan g’ildirakni aniqlik darajasi 7. Zagotovka materiali – po’lat 40X. Tish kesuvchi dastgoh 53A50.
Echish.
1. Frezani asosiy konstruktiv va hisoblash o’lchamlarini GOST 9324-80E bo’yicha qabul qilamiz. (TSilindrsimon freza uchunklass AA-tip1): Frezani tashqi diametri d_u’=180mm, opravkaga o’rnatiluvchi qismini diametri d=60mm, bo’rtig’ini diametri d₁=95mm, frezani uzunligi L=180mm, bo’rtiqlari eni l=6mm, frezani uzunligi l=180+6=186mm, tishlari soni Z₀=12.
2. Normal kesim bo’yicha tashqi profilini o’lchamlari tormativ qismi bo’yicha tish profilini qadami R₀=31,416mm, tishni qalinligi normal kesim bo’yicha S_n’=15.93mm, tishni balandligi h₀=25mm, tishni kallagi balandligi h_n’=12.5mm, tishi oyog’ini balandligi h_f=5.5mm, flanka qalinligi a_f=0.08mm, tish kallagini radiusi r_a=3.8mm, tish oyog’ini radiusi r_f=3mm.
3. Freza tishini profilini o’q bo’yicha kesimini o’lchamlari P_X’=31.483mm, tishni o’ng va chap tomonini profilini profil burchagi , frezani o’rtacha hisoblangan diametri mm, freza ariqchasini ko’tarilish burchagi , qirindi joylashuvchi ariqchani og’ish burchagiga teng. , freza tishini orqa qismini (bo’yin qismini) kertilish masofasi K=10mm, qo’shimcha kertilish K₁=1,4K=14 qirindi joylashuvchi vintsimon ariqchani xodi R_x=7245mm.
4. Frezani qirindi joylashuvchi ariqchasini elementlari: ariqchani chuqurligi

qirindi joylashuvchi ariqchani profilini burchagi , qirindi joylashuvchi ariqchani
5. Opravkaga o’tkazuvchi teshikni va shponka pazi o’lchamlarini standart ST SEV 152-75 bo’yicha qabul qilamiz.

6. Frezani tishini ariqchasini profilini jilvirlashni yengillashtirish uchun o’lchamlari
7. Texnik talablarni freza tip 1, klassi AA-uchun GOST 9324-80E dan qabul qilamiz.
8. Frezani ishchi chizmasini eskizi barcha chegaraviy chetlanishlar va texnik shartlari ko’rsatilgan holda chizamiz.
Rasm – 15. CHervyak frezaning chizmasi.

1. 
   CHervyak frezaning materiali - tezkesar po’lat R18.
   
2. 
   CHervyak frezaning qattiqligi – HRC 63-66.
   

Dolbyaklar
Dolbyak ko’rinishi jihatdan, nisbatan murakkab konstruktsiyadan iborat tishlarga ishlov beruvchi asbob hisoblanadi. SHakliga qaraganda odatdagi tishli g’ildirakga o’xshaydi. Unda ketingi tashqi kesuvchi tig’i va tishni yon tomonlari konus bo’ylab vintsimon evolventa ko’rinishda jihozlangan bo’ladi. Vintsimon evolventa maxsus tish jilvirlash dastgohida olinadiyu SHunday qilib, dolbyak cheksiz mayda bo’laklardan tashkil etilgan korrigirlangan g’ildiraklardan iborat bo’ladi. O’z navbatida oldingi burchak uni oldingi toretsini ichki konus yuzasi bo’ylab charxlash bilan hosil qilinadi.
Dolbyaklarda orqangi va oldingi burchaklari tish profilini cho’qqisida va yon tomonlarida farqli bo’ladi. Bu burchaklarni uchta kesimda ko’rish mumkin. CHo’qqidagi burchakni ( _z)

quyidagicha aniqlanadi:

tg

_N –N-N tekisligi bilan kesishda hosil bo’lgan burchak.
₀ – ishlash burchagi.
Ikkinchi ketingi burchak _x.b. dolbyakni loyihalashda hisobiy bo’lib, tsilindrni bo’luvchi aylana bo’ylab kesishda hosil bo’ladi. Bu burchakni aniqlash uchun tishni V-V bilan kesishda hosil bo’lgan qirqimini bo’luvchi tsilindr bo’ylab tekislikga buramiz, u holda
tg _x.b. =tg _z  tg ₀

Ketingi burchak _N kesish tekisligi bilan ketingi yuza orasidagini hosil qiladi. Uni qiymatini quyidagi aniqlash mumkin:

tg _N =tg _z  sin ₀

Oldingi burchak ham uchta tekislik bo’ylab kesish orqali o’lchanadi. Ma’lum bo’lishiga tashqi oldingi burchak _tashq va _z ortib ketishi kesiladigan g’ildirak tishini evolvent profiliini ortib ketishiga tasir etmaydi, buni formulada ham ko’rish mumkin.

tg ₀ =

SHuning uchun dolbyaklarni turg’unligini 3-4 marta oshirish maqsadda _tash 15⁰ – gacha va _z 9⁰ – ortirish tavsiya etiladi.