«mashinasozlik texnologiyaSI» kafedrasi «mashinasozlikda innovatsion texnologiyalar» fanidan tajriba ishlarini bajarish bo’yicha uslubiy ko’rsatma

6.1-rasm. TSilindrik freza bilan tekislikni frezalash sxemalari:
a) qarama-qarshi, b) yo’ldosh frezerlash

Qarama-qarshi frezerlashda freza tishi bilan kesilayotgan qatlam qalinligi noldan maksimumgacha o’zgarganligi sababli, tishiga qo’yilgan yuklanish asta-sekin oshib boradi. Yo’ldosh frezerlashda freza tishi birdaniga maksimal kesish qalinligi va eng katta yuklanishdan ishni boshlaydi. Qarama-qarshi va yo’ldosh frezerlashlarni o’ziga hos afzalliklari va kamchiliklari mavjud. Qattiq qatlam bo’yicha ishlashda qarama-qarshi frezerlash qo’llaniladi, qattiq qatlam mavjud bo’lmasa yo’ldosh frezerlash eng katta unumdorlikni ta’minlaydi.

Ishlov berish texnologik jarayon usulini tanlashda, xosil bo’ladigan yuzaning sifati hisobga olinadi. Qarama-qarshi frezerlashda freza zagotovkani stoldan uzishga va stolni ko’tarishga harakat qilayotganligi sababli, katta kesish chuqurligida katta tebranishlar sodir bo’ladi va ishlov berilgan yuza g’adir-budurligi yomonlashadi. Bundan tashqari qarama-qarshi frezerlashda frezaning har bir tishi ishlov berilgan yuza bo’yicha sirpanadi va uni qisman deformatsiyalab g’adir-budurligini yomonlashtiradi. Yo’ldosh frezerlashda tishlarni ravon ishlashi, ishlov berilgan yuzaning ijobiy mikrogeometriyasini ta’minlaydi. Bundan tashqari kesish kuchi zagotovkani stolga, stolni esa o’z navbatida yo’naltiruvchilarga qisishi sababli, ishlov berishdagi tebranishlarni xosil bo’lishiga qarshilik ko’rsatadi.
Yuza g’adir-budurligi mikrometrda o’lchanuvchi ikkita asosiy ko’rsatkichlar - Rz mikronotekisliklar balandligi yoki Ra profilning o’rtacha arifmetik chetlanishi bilan baholanadi. Turli g’adir-budurlik sinflari uchun ko’rsatkichlarning miqdoriy qiymatlari 6.1.-jadvalda keltirilgan.
Ishlab chiqarish sharoitida ishlov berilgan yuzaning g’adir-budurligini g’adir-budurlik etalonlari bilan vizual ya’ni kuz yordamida taqqoslash yo’li bilan aniqlanadi. Taqqoslash uchun etalonning materiali va uni tayyorlash usuli ishlov berilgan detal bilan mos kelishi karak.
Biroq, etalonlar yordamida taqqoslash usuli, ayniqsa, 6 sinfdan yuqori bo’lgan g’adir-budurliklarni baholashda yuqori aniqlikni ta’minlamaydi va sub’ektiv xatoliklarga ega.