«Машинасозлик технологияси асослари»

Вақт меoёрини аниқлаш усуллари.
Техник вақт меoёрини 
аниқлаш алохида амални бажаришни тахлил қилиб, хар бир иш учун 
сарфланган вақтни хисоблаш асосида олиб брилади. Бу усул хисобий 
аналитик усул деб юритилади. 
Техник вақт меoёрини хисоблаш усули ишлаб-чиқариш 
характерига боғлиқ бўлади. Ялпи ишлаб-чиқариш шароитида вақт 
меoёрини аниқлашда хар бир хатти-харакат инобатга олинса, серияли 
ишлаб-чиқармш шароитида хатти-харакатлар гурухи инобатга 
олинган холда хисоб олиб борилади. Донали ва кичик серияли ишлаб 
чиқариш шароитида намунавий технологик жараёнлар ва амаллар
билан таққослаш йўли билан аниқланади. 
Бу усулларга кўра, қўлда бажариладиган харакатлар ва 
харакатлар гурухи учун сарфланган вақт хронометраж асосида ишлаб 
чиқарилган вақт меoёрига (меoёрлаш бўйича жадвалларда 
келтирилган) кўра аниқланади. Бу холда харакатларни бажариш 
унумли кетма-кетлик асосида бўлиб асосий вақт давомида айрим 
харакатларни бажарилиши назарда тутилади. 
Асосий вақт (асосий-технологик ёки машина вақт) 
тенгламалар асосида назарий хисобланади. Бу тенгламалар 
(формулалар) дастгохнинг кинематик схемасига кўра кесиш 
маoромларини инобатга олиб тузилган. 

---

44 
Хронометраж усул.
Бу усулда вақтни меoёрловчи ходим 
(нормировшик) бажариладиган ишлар билан тўлиқ танишиб чиқади. 
Амални бажариш учун характлар гурухини тузади. Илғор ишчи 
томонидан бажариладиган харакатлар учун сарфланган вақт хам 
ўлчанади. Хар бир харакатлар гурухи учун сарфланган вақт 10-100 
марта такроран ўлчанади ва ўртача миқдори қабул қилинади. 
натижада бир дона детал тайёрлаш учун сарфланган вақт аниқланади. 
Шу вақтга кўра ишчининг иш хақи бажарилган ишига қараб ва 
рағбатлантиришни хисобга олиб тайинланади. 
Агарда ушбу ишни бажарувчи ишчиларни кўп қисми вақт 
меoёрини 120 % бажарса, у холда вақт меoёри қайта кўриб чиқилади. 
Худди шу усулда бажарилган ишлар ёзиб борилса ва сарфланган вақт 
аниқланса, бу усулни иш жойини