«Машинасозлик технологияси асослари»

Техник жихатдан асосланган донавий вақт
нинг t
д
таркиби 
қуйидагича асосий (технологик) вақт t
ас
; ёрдамчи вақт t
ёрд
; иш ўрнини 
тартибга солиш учун сарфланган вақт t
хиз; 
ишчини табиий 
эхтиёжларини қондириш ва дам олиши сарфланган вақт t
эхт
; оператив 
вақт, асосий ва ёрдамчи вақтларнинг йиғиндиси t
он
=t
ас
+t
ёрд
; донали ва 
майда серияли ишлаб чиқариш шароитида ишчи томонидан йиғма 
чизма ва технологик жараённи ўрганиш учун сарфланган вақт t
тай
. 
Ялпи ишлаб чиқариш шароитида доимий равишда хар хил иш 
бажарилганлигин ва қайта созлашларни йўқлиги туфайли донали вақт 
меoёрига t
тай
киритилмайди. Демак,
t
д
=t
ас
+t
ёрд
+t
хиз
+t
эхт
,мин 
 
 
(13.1) 

---

111 
Сериялаб ишлаб чиқариш шароитида йиғиш жараёнини 
партиялаб амалга оширилиши туфайли иш жойини қайта ташкил этиш 
лозим. Шунинг учун партиядаги битта махсулотни йиғиш учун 
сарфланган вақт донавий – калкуляция вақти t
д.к.
деб юритилиб унинг 
таркиби: 
t
д.к.
=t
ас
+t
ёрд
+t
хиз
+t
эхт
+t
тай
,
/п
,
 
мин, 
 
(13.2) 
бу ерда n- ишлаб чиқариш партиясидаги махсулотлар сони. 
(13.1) ва (13.2) формулалар ёрдамида вақт меoёрини 
белгилашда асосий махсулотнинг катталиги, оғирлиги, ишлаб 
чиқариш тури, йиғиш жараёнини механизациялаштирилганли, 
автоматлаштирилганлиги ва шу кабиларни инобатга олиб, 
маoлумотномалар ёрдамида аналитик усулда хисобланади. Ёрдамчи 
вақт хам ишчи томонидан бажариладиган ёки бу харакатларни 
инобатга олиб маoлумотномаларда келтирилгант техник меoёрлар 
асосида хисобланади. Ишчи ўрнини ташкил қилиш унга хизмат 
кўрсатиш вақти оператив вақтга нисбатана фоизларда аниқланади. Ба 
2…3% атрофида бўлади. ишчининг Табиий эхтиёжларини қондириш 
ва ёрдам олиш сарфланган вақт хам оператив вақтга нисбатан 
фоизларда хисобланиб 2% ни ташкил этади. Йиғиш жараёнида 
қўлланиладиган мослама ва бажариладиган ишнинг мураккаблигига 
қараб тайёрлаш вақти хам шу тартибда аниқланади. 
Техник жихатдан асосланган вақт меoёри фақатгина мавжуд 
технологик жараённи ўзгартирилган холда қайта кўриб чиқилади, 
масалан: қўлда бажариладиган иш механизациялаштирилса ва х.к.