“mashinasozlik” fakulteti «Yer usti transport tizimlari» kafedrasi

 
12-rasm. Shaxar ko`cha-yo`l tarmoqlari. 

---

 
34 
Ko`chadan tashqaridagi, metropoliten (liniya) shahar elektr temir yo`li, tez yurar 
tramvay va h.k. kiradi. 
 
6. Metropoliten va uning ahamiyati. Shaharlarda transport qatnovini tashkil 
qilishning asosiy xususiyatlari.
 
Harakat  tezligini  keskin  oshirish  maqsadida  ayrim  shahar  yo`lovchi 
transportlari ko`cha yo`llaridan tashqarida ishlatila di. Bularga metropoliten, yer osti 
tramvayi, vertolet, monorels transporti kiradi. 
Dunyoning  50  dan  ortiq  shahrida  metropoliten  mavjud.  Hamdo`stlik 
mamlakatlari  ichida  metropoliten  Moskva,  Sank-peterburg,  Kiev,  Toshkent,  Xarkov, 
Tbilisi, Boku va Yerevan shaharlarida ishlab turibdi.  
Metropoliten  transporti  yordamida  xozir  Toshkentda  umumiy  shahar 
yo`lovchilarining  12,6  %  tashilayotir.  Metropoliten  inshootlarini  qurish  jo`da  katta 
kapital  mablag`  talab  etadi.  Shuning  uchun  ham  metropoliten  axolisi  1  mln.  dan 
ortiq  shaharlarda  va  bir  soatdagi  yo`lovchilar  oqimi  25-30  ming  kishi  bo`lgan 
yo`nalishlardagina quriladi.  
 
13-rasm. A.Navoiy metro bekati. 
Metropoliten  yo`llari  asosan  yer  ostida  quriladi.  Ayrim  joylarda  metropoliten 
yo`llari  yer  ustida  bo`ladigan  bo`lsa,  ular  shahar  qurilishlari  va  ko`cha  harakatidan 
mutlaqo ajratib quyiladi. Metropoliten izlari oralig`i temir yo`llardagi kabi 1520 mm 
bo`lib,  ular  avtomatik  blokirovka  bilan  jihozlanadi.  Metropoliten  harakatlanuvchi 
tarkib  birligida  4  ta  dan  8  ta  gacha  vagon  bo`lib,  u  ertalabki  va  kechqurungi  
«dolzarb»  vaqtlarda  90 sekundli interval bilan ishlashi mumkin. Moskva shahridagi 
metropoliten  bir  soat  ichida  48  juft  poezdni  aniq  va  muntazam  ravishda  tez  xarakat 

---

 
35 
bilan o`tkazishi mumkin. Agar Frantsiya poytaxtidagi metro poezdi xarakat tezligi 26 
km/soat  bo`lsa,  Moskvadagi  metro  poezdlari  60-  yilda  48  km/soat  tszlik  bilan 
harakat  qilgan.  Toshkent  metropoliteni  bugungi  kunda  uchta  «Chilonzor», 
«O`zbekiston» va «Yunusobod» yo`nalishlariga ega.