Mashinalari bilan qazib olish

 
10.6–rasm. Mexanik kurakli ekskavatorlarning parametrlari va qazib olishtexnologiyasi. 
 
CHо‘michlash radiusi R
ch
–chо‘michlash jarayonida ekskavatorning 
aylanish о‘qidan kesuvchi tishigacha bо‘lgan gorizontal masofa. 
CHо‘michlash balandligi N
ch
– chо‘michlash jarayonidan ekskavtor turgan 
gorizontdan kesuvchi tishgacha bо‘lgan vertikal masofa. 
Yuklash (razgruzka) radiusi R
r
– yuklash jarayonida ekskavatorning aylanish 
о‘qidan kovsh о‘qigacha bо‘lgan gorizontal maosfa. 
Yuklash (razgruzka) balandligi N
r
– ekskavator turgan gorizontdan 
kovshgacha (ochiq turgan holatida) bо‘lgan vertikal masofa. 
Rukoyatni siljitish prinsipiga qarab mexanik kurakli ekskavatorlar kanatli va 
gidravlik siljituvchi ekskavatorlarga bо‘linadi.
Ishlatilish sferasiga qarab mexanik kurakli ekskavatorlar ikki turga 
bо‘linadi: 

karyerlarda ishlovchi ekskavatorlar; 

ochish ishlari uchun mо‘ljallangan ekskavatorlar. 
Karyerda ishlovchi ekskavatorlar – tog‘ jinslarini qazib olish va ularni 
transport vositalariga yuklashga mо‘ljallangan. 
Ochish ishlariga mо‘ljallangan ekskavatorlar esa, qazib olingan tog‘ 
jinslarini ishlangan (foydali qazilma qazib olingan) bо‘shliqlarga tashlab ishlaydi. 
Bir chо‘michli mexanik kurakli ekskavatorlar asosan Rossiya, AKSH, 
Fransiya, Germaniya va Yaponiya davlatlarida ishlab chiqariladi. 
Tog‘ jinslarini skreperlar bilan qazib olish. 
Skreperlar (sidirg‘ichlar) qazib tashuvchi mashinalar guruhiga kirib, tog‘ 
jinsini qazib olish, ularni 0,2-6 km gacha tashish va ag‘darmalarga joylashtirish 
amallarini birgalikda bajaradi. Bunday mashinalar yо‘l qurilishi ishlarida va yarim 

---

qoyali tog‘ jinsli (olidindan portlatilib yumshatilgan) karyerlarda tog‘ jinslarini 
qazib olish uchun ishlatiladi. 
Skreperlar ikki xil turda – о‘zi yurar va sudraluvchi skreperlar kо‘rinishida 
ishlab chiqariladi. Skreperlar bilan uncha katta hajmda bо‘lmagan tog‘ jinslarini 
qazib olish qulay. Skreperlar karyerlarda rekultivatsiya ishlarini olib borishda ham 
qо‘llaniladi, ya’ni, unumdor qatlamini olishda va keyinchalik, karyerdagi qazish 
ishlari va ag‘darmalarni tekislash tugallangangach, unumdor tuproqni qayta olib 
borib ag‘darmalar ustiga yotqizish ishlarini bajarishda qо‘llaniladi.