Mashina traktor agregatlarini diagnostikalash va texnik servisi

b) funksional model
- bu modelni qurishda tashxis ob‘ekti sifatida qaraladigan 
tizimni bir -biri bilan bog‗langan funksional elementlarga bo‗lish mumkin deb 
hisoblanadi va bu model tashxisning maqbul texnologik jarayonini aniqlashga imkon 
beradi. 
 Diagnostika tashqi belgilari, parametrlari va me‟yorlar
Transport 
vositasi, 
uning 
uzeli, 
agregatining 
tuzilishi, 
tuzilmaviy 
elementlarning bir-biriga ta‘siri va bog‗liqligi tuzilmaviy (strukturaviy) deb atalgan 
parametrlar bilan tavsiflanadi va baholanadi. Bu bog‗liqlik fizik miqdorlar orqali 
ifodalanadi (tortish kuchi, bosim, tebranish amplitudasi, tovush kuchi, tok kuchi, 
harorat va h. k). Tuzilmaviy parametrlar ko‗p hollarda Ob‘ektning texnik holatini 
(masalan, eyilganlik, birikmadagi tirqish) bevosita tavsiflaydi. Tuzilmaviy 
parametrlarni o‗lchash, odatda, oddiy asbob yordamida bajariladi, aniqlik va 
haqiqiylik bilan tavsiflanadi. O‗lchash natijasi diagnostikalash Ob‘ekti texnik holati 
o‗zgarishi sabablariga bevosita bog‗liq. Tuzilmaviy parametr qiymati bo‗yicha 
Ob‘ekt texnik holatini baholash mumkin. 
Tuzilmaviy parametrlarni, ko‗p hollarda, diagnostikalash ob‘ektini bo‗laklarga 
ajratmasdan turib o‗lchab bo‗lmaydi. Bo‗laklarga ajratish diagnostikalash mehnat 

---

84
hajmining o‗sishiga va qoldiq resursning kamayishiga olib keladi, chunki ajratish- 
yig‗ish jarayonidan so‗ng o‗zaro ta‘sirdagi detallarning yana moslashuv davri 
boshlanadi, bu davr esa jadal yeyilish bilan tavsiflanadi (18-rasm). Tuzilmaviy 
parametrlar yordamida murakkab Ob‘ektlar texnik holatini kompleks baholashning 
imkoni yo‗q. 
Transport vositasi texnik holatini baholash uchun tuzilmaviy parametrlarni 
bevosita o‗lchash imkoniyati cheklanganligi sababli diagnostik parametrlardan 
foydalaniladi. Ular Ob‘ekt texnik holatini aniqlash imkonini beradi va o‗lchashlarni 
ko‗proq qulaylik bilan o‗tkazish bilan tavsiflanadi. Diagnostik parametrlar buzilish 
(nosozliklar)ning bilvosita ko‗rinishidir. Diagnostik parametr qiymatini Ob‘ektini 
bo‗laklarga ajratmasdan turib aniqlash mumkin (masalan, moy bosimi, harorat, 
ishlatilgan gazlardagi uglerod oksidi miqdori va h.k.). 
Diagnostik parametr
- bu transport vositasi, uning agregat va uzellari texnik 
holatining miqdoriy qiymatini bilvosita belgi (simptom)lar bo‗yicha bo‗laklarga 
ajratmasdan turib aniqlanadigan sifatli o‗lchovidir. Diagnostik parametrlar tuzilmaviy 
parametrlar bilan bog‗langan bo‗lib, Ob‘ektning texnik holati to‗g‗risida kerakli 
ma‘lumot beradi. 
Har qanday Ob‘ektning chiqish jarayonlari ikkiga bo‗linadi: 
1)
ishchi jarayonlar
- Ob‘ektning ish funksiyalarini belgilaydigan jarayonlar 
(masalan, dvigatelda yonilg‗i va boshqa ekspluatatsion materiallarni sarflash, 
energiya ishlab chiqarish, ishlatilgan gazlarni chiqarib tashlash) va h.k; 
2)
birga sodir bo‘ladigan (hamroh) jarayonlar
- ishchi jarayonlar bilan bir 
yo‗lakay paydo bo‗ladigan jarayonlar (tebranishlar, urilishlar, issiqlik chiqarish va 
h.k.). Bunday jarayonlar xarakteristikalari va parametrlarini kuzatish va tashqaridan 
o‗lchash mumkin. Ishchi va hamroh jarayonlar va ularning hosilalari parametrlari 
diagnostik parametrlar bo‗lib xizmat qilishi mumkin. 
Transport vositasi texnik diagnostikasi nazariyasi va amaliyoti chiqish 
xarakteristikalari parametrlari miqdorlarining Ob‘ekt tuzilmaviy parametrlariga 
bog‗liqligiga asoslangan. 
Ishchi yoki birga sodir bo‗ladigan (hamroh) chiqish jarayonlarini Ob‘ektning 

---

85
nosoz texnik holatidan darak beruvchi bilvosita tashqi 
belgi (simptom)
deb qarash 
mumkin.